Het overrechtvaardigingseffect is een fenomeen waarbij beloond worden voor het doen van iets de intrinsieke motivatie om die actie uit te voeren, daadwerkelijk vermindert. Denk na over een paar dingen die je graag doet.
Is er een sport zoals volleybal of basketbal die je graag speelt? Ben je gepassioneerd door het breien, lezen of verzamelen van filmmemorabilia? Normaal gesproken doe je deze activiteiten gewoon voor de pure vreugde en het plezier ervan, niet voor een soort van externe versterking.
De activiteit zelf dient als zijn eigen beloning. Zou het u verbazen te horen dat wanneer u wordt beloond voor dingen die u al graag doet, uw verlangen om deel te nemen aan die activiteiten soms wordt verminderd?
In de psychologie staat dit bekend als het overrechtvaardigingseffect en het kan een ernstige impact hebben op je motivaties en gedragingen. Laten we eens kijken wat dit effect is en hoe het gedrag kan beïnvloeden.
Overgerechtvaardigd effect
Het overrechtvaardigingseffect treedt op wanneer een externe prikkel de intrinsieke motivatie van een persoon om een bepaald gedrag uit te voeren of deel te nemen aan een activiteit vermindert.
Onderzoekers hebben ontdekt dat wanneer extrinsieke beloningen (zoals geld en prijzen) worden gegeven voor acties die mensen al intrinsiek lonend vinden, ze intern minder gemotiveerd zullen raken om die activiteiten in de toekomst voort te zetten.
Stel je bijvoorbeeld voor dat kinderen op een kleuterschool in hun vrije tijd met leuk speelgoed mogen spelen. Als verzorgers kinderen beginnen te belonen voor het spelen met dit speelgoed, kunnen de kinderen zich minder intrinsiek gemotiveerd gaan voelen om met dat speelgoed te spelen.
Oorzaken
Waarom treedt het overrechtvaardigingseffect op? Volgens één theorie hebben mensen de neiging om meer aandacht te besteden aan deze externe beloningen dan aan hun eigen plezier in de activiteit. Als gevolg hiervan denken mensen dat hun deelname aan de activiteit het resultaat is van de externe beloningen in plaats van hun eigen interne waardering voor het gedrag.
Een andere mogelijke verklaring is dat mensen externe bekrachtiging soms als een dwingende kracht zien. Omdat mensen het gevoel hebben dat ze 'omgekocht' worden om het gedrag uit te voeren, gaan ze ervan uit dat ze het alleen voor deze externe bekrachtiging doen.
Observaties
Onderzoek heeft uitgewezen dat als extrinsieke bekrachtiging afhankelijk is van iets goed doen, het gedrag minder wordt beïnvloed door het overrechtvaardigingseffect. Een beloning voor studeren bijvoorbeeld, zal waarschijnlijk de intrinsieke motivatie die je mogelijk hebt om te studeren niet verminderen.
Dit komt omdat je cijfer een prestatieafhankelijke bekrachtiger is. Ze versterken je studiegedrag, maar ze zijn afhankelijk van het echt goed doen in plaats van alleen maar door te gaan.
Onderzoek gepubliceerd in 2018 suggereert dat het gebruik van verbale lof als beloning ook enige voorzichtigheid vereist.
Kinderen die worden geprezen om hun inzet ("Je hebt heel hard gewerkt aan die opdracht!") in plaats van om hun capaciteiten ("Je bent zo slim!"), hebben de neiging te geloven dat succes afhangt van inspanning in plaats van aangeboren talent. Kinderen die dit soort mentaliteit ontwikkelen, hebben ook meer kans om vol te houden als ze worden geconfronteerd met obstakels
