Wat is groepsdenken?

Groepsdenken is een psychologisch fenomeen waarbij mensen streven naar consensus binnen een groep. In veel gevallen zullen mensen hun eigen persoonlijke overtuigingen opzij zetten of de mening van de rest van de groep overnemen. De term werd voor het eerst gebruikt in 1972 door sociaal psycholoog Irving L. Janis.

Mensen die zich verzetten tegen de beslissingen of de dwingende mening van de groep als geheel, blijven vaak stil en geven er de voorkeur aan de vrede te bewaren in plaats van de uniformiteit van de menigte te verstoren. Het fenomeen kan problematisch zijn, maar zelfs goedbedoelende mensen zijn vatbaar voor het nemen van irrationele beslissingen onder overweldigende druk van de groep.

Tekenen van groepsdenken

Groepsdenken is misschien niet altijd gemakkelijk te onderscheiden, maar er zijn enkele tekenen dat het aanwezig is. Er zijn ook enkele situaties waarin de kans groter is dat dit gebeurt. Janis identificeerde een aantal verschillende "symptomen" die wijzen op groepsdenken

Illusies van unanimiteit leden te laten geloven dat iedereen het eens is en hetzelfde voelt. Het is vaak veel moeilijker om je uit te spreken als het lijkt alsof alle anderen in de groep op dezelfde lijn zitten.
onbetwiste overtuigingen leiden ertoe dat leden mogelijke morele problemen negeren en geen rekening houden met de gevolgen van individuele en groepsacties.
Rationaliseren voorkomt dat leden hun overtuigingen heroverwegen en zorgt ervoor dat ze waarschuwingssignalen negeren.
Stereotypering leidt ertoe dat leden van de in-group leden van de out-groep negeren of zelfs demoniseren die de ideeën van de groep kunnen verzetten of uitdagen. Dit zorgt ervoor dat leden van de groep belangrijke ideeën of informatie negeren.
Zelfcensuur zorgt ervoor dat mensen die misschien twijfelen hun angsten of twijfels verbergen. In plaats van te delen wat ze weten, blijven mensen stil en gaan ervan uit dat de groep het beste moet weten.
"Middenwachters" fungeren als zelfbenoemde censoren om problematische informatie voor de groep te verbergen. In plaats van belangrijke informatie te delen, zwijgen ze of voorkomen ze actief delen.
Illusies van onkwetsbaarheid leden van de groep ertoe brengen overdreven optimistisch te zijn en risico's te nemen. Wanneer niemand zich uitspreekt of een alternatieve mening uitspreekt, zorgt dat ervoor dat mensen geloven dat de groep gelijk moet hebben.
Directe druk zich conformeren wordt vaak opgelegd aan leden die vragen stellen, en degenen die de groep in twijfel trekken, worden vaak gezien als ontrouw of verraderlijk.

Hoe het werkt

Waarom komt groepsdenken voor? Denk aan de laatste keer dat je deel uitmaakte van een groep, misschien tijdens een schoolproject. Stel je voor dat iemand een idee voorstelt waarvan je denkt dat het nogal mager is.

Alle anderen in de groep zijn het echter eens met de persoon die het idee heeft voorgesteld, en de groep lijkt vastbesloten om die handelwijze voort te zetten. Spreekt u uw ongenoegen uit of gaat u gewoon mee met de mening van de meerderheid?

In veel gevallen gaan mensen over op groepsdenken wanneer ze vrezen dat hun bezwaren de harmonie van de groep kunnen verstoren of vermoeden dat hun ideeën ertoe kunnen leiden dat andere leden ze afwijzen.

Oorzaken

Een aantal factoren kan dit psychologische fenomeen beïnvloeden. Enkele oorzaken:

Groepsidentiteit: Het komt vaker voor in situaties waarin groepsleden erg op elkaar lijken. Wanneer er een sterke groepsidentiteit is, hebben leden van de groep de neiging om hun groep als correct of superieur te zien, terwijl ze minachting of afkeuring uiten tegenover mensen buiten de groep.
Leider invloeden: Groepsdenken is ook waarschijnlijker wanneer een krachtige en charismatische leider de groep aanstuurt.
Weinig kennis: Wanneer mensen geen persoonlijke kennis van iets hebben of het gevoel hebben dat andere leden van de groep meer gekwalificeerd zijn, is de kans groter dat ze aan groepsdenken deelnemen.
Spanning: Situaties waarin de groep onder extreme stress staat of waar morele dilemma's bestaan, vergroten ook het optreden van groepsdenken.

Bijdragende factoren

Janis suggereerde dat groepsdenken het meest voorkomt in omstandigheden:

Wanneer er een hoge mate van samenhang is.
Wanneer er situationele factoren zijn die bijdragen aan uitstel naar de groep (zoals externe bedreigingen, morele problemen, moeilijke beslissingen).
Wanneer er structurele problemen zijn (zoals groepsisolatie en een gebrek aan onpartijdig leiderschap).

Impact van groepsdenken

Groepsdenken kan ertoe leiden dat mensen belangrijke informatie negeren en kan uiteindelijk leiden tot slechte beslissingen. Dit kan zelfs in kleine situaties schadelijk zijn, maar kan in bepaalde situaties veel ernstigere gevolgen hebben. Medische, militaire of politieke beslissingen kunnen bijvoorbeeld leiden tot ongelukkige resultaten wanneer ze worden geschaad door de effecten van groepsdenken.

Het fenomeen kan hoge kosten met zich meebrengen. Waaronder:

Het onderdrukken van individuele meningen en creatief denken kan leiden tot inefficiënte probleemoplossing
Het kan ertoe bijdragen dat groepsleden aan zelfcensuur gaan doen. Deze neiging om boven alles consensus te zoeken, betekent ook dat groepsleden de potentiële risico's en voordelen van een beslissing mogelijk niet adequaat inschatten.
Groepsdenken leidt er ook toe dat groepsleden de groep als inherent moreel of juist beschouwen. Stereotype opvattingen over andere groepen kunnen bijdragen aan dit bevooroordeelde gevoel van juistheid.

Het is belangrijk op te merken dat hoewel groepsdenken en conformiteit vergelijkbare en verwante concepten zijn, er belangrijke verschillen zijn tussen de twee. Groepsdenken omvat het besluitvormingsproces.

Aan de andere kant is conformiteit een proces waarin mensen hun eigen handelen veranderen, zodat ze bij een specifieke groep kunnen passen. Conformiteit kan soms groepsdenken veroorzaken, maar het is niet altijd de motiverende factor.

Mogelijke valkuilen

Hoewel groepsdenken consensus kan genereren, is het per definitie een negatief fenomeen dat resulteert in gebrekkig of ongeïnformeerd denken en besluitvorming. Enkele van de problemen die het kan veroorzaken, zijn:

Blindheid voor mogelijk negatieve uitkomsten
Niet luisteren naar mensen met afwijkende meningen
Gebrek aan creativiteit
Gebrek aan voorbereiding om met negatieve uitkomsten om te gaan
Belangrijke informatie negeren
Onvermogen om andere oplossingen te zien
Niet op zoek naar dingen die misschien nog niet bekend zijn bij de groep
Gehoorzaamheid aan autoriteit zonder vragen
Overmoed in beslissingen
Weerstand tegen nieuwe informatie of ideeën

Met groepsconsensus kunnen groepen beslissingen nemen, taken voltooien en projecten snel en efficiënt afronden, maar zelfs de meest harmonieuze groepen kunnen baat hebben bij een aantal uitdagingen. Manieren vinden om groepsdenken te verminderen kan de besluitvorming verbeteren en zorgen voor vriendschappelijke relaties binnen de groep .

Tips om groepsdenken te vermijden

Er zijn stappen die groepen kunnen nemen om dit probleem te minimaliseren. Ten eerste kunnen leiders groepsleden de kans geven om hun eigen ideeën te uiten of te argumenteren tegen ideeën die al zijn voorgesteld.

Leden opsplitsen in kleinere onafhankelijke teams kan ook nuttig zijn. Hier volgen nog enkele ideeën die kunnen helpen groepsdenken te voorkomen.

Aanvankelijk moet de leider van de groep vermijden zijn mening of voorkeuren te uiten bij het toewijzen van taken. Geef mensen eerst de tijd om met hun eigen ideeën te komen.
Wijs ten minste één persoon aan om de rol van 'advocaat van de duivel' op zich te nemen.
Bespreek de ideeën van de groep met een extern lid om onpartijdige meningen te krijgen.
Moedig groepsleden aan om kritisch te blijven. Ontmoedig geen afwijkende meningen of betwisting van de heersende mening.
Voorafgaand aan grote beslissingen moeten leiders een "tweede kans"-bijeenkomst houden waar leden de mogelijkheid hebben om eventuele resterende twijfels te uiten.
Beloon creativiteit en geef groepsleden regelmatig de kans om hun ideeën en gedachten te delen.

Het is ook aangetoond dat diversiteit onder groepsleden de besluitvorming verbetert en groepsdenken vermindert

Wanneer mensen in groepen verschillende achtergronden en ervaringen hebben, zijn ze beter in staat om verschillende perspectieven, informatie en ideeën naar voren te brengen. Dit verbetert beslissingen en maakt het minder waarschijnlijk dat groepen in groepsdenkenpatronen vervallen.