Samenzweringstheorieën zijn geen nieuw fenomeen, maar ze lijken de afgelopen jaren op de voorgrond van het bewustzijn te zijn gekomen. Enkele controversiële voorbeelden van dergelijke theorieën zijn de overtuiging dat terroristische aanslagen en massale schietpartijen geënsceneerde gebeurtenissen waren die door de Amerikaanse regering waren georkestreerd.
Andere voorbeelden zijn de overtuiging dat de farmaceutische industrie opzettelijk ziekten verspreidt of dat vaccins ziekten veroorzaken in plaats van ze te voorkomen. Hoewel het lijkt alsof deze overtuigingen zeldzaam of zelfs pathologisch zijn, heeft onderzoek aangetoond dat ze verrassend vaak voorkomen. Uit één onderzoek bleek dat de helft van alle Amerikanen in ten minste één samenzweringstheorie gelooft
Wat is een complottheorie?
Een complottheorie kan worden gedefinieerd als de overtuiging dat er groepen zijn die in het geheim bijeenkomen om kwaadaardige doelen te plannen en uit te voeren.
Wat verklaart deze algemene en vaak diepgewortelde overtuiging dat machtige, sinistere en geheimzinnige groepen samenzweren om anderen te misleiden, vooral in een tijd waarin we meer toegang hebben tot informatie en feiten die deze ideeën zouden kunnen ontkrachten? Onderzoekers vermoeden dat er een aantal psychologische mechanismen zijn, waarvan vele het resultaat zijn van evolutionaire processen, die bijdragen aan deze overtuigingen
In een wereld waar je je misschien machteloos en vervreemd voelt, kan het aantrekkelijk zijn om te geloven dat er krachten zijn die tegen jou en je belangen samenzweren. Zodra deze overtuigingen wortel schieten, versterken en versterken cognitieve vooroordelen en mentale snelkoppelingen ze. Veel van dezelfde factoren die andere vormen van problematisch denken voeden, zoals een geloof in het paranormale, dragen ook bij aan complottheorieën.
En hoewel dergelijke paranoïde ideeën niet nieuw zijn, heeft het internet geholpen de snelheid en manier waarop ze zich verspreiden te transformeren. Om te begrijpen waarom mensen in deze samenzweringen geloven, is het belangrijk om enkele psychologische verklaringen en de mogelijke effecten van deze overtuigingen te onderzoeken.
Voorbeelden
Enkele recente voorbeelden van complottheorieën zijn:
- De Pizzagate-samenzweringstheorie suggereert dat politici en Hollywood-elite betrokken zijn bij een bende van kindersekshandel. Uit één rapport bleek dat 9% van de respondenten in deze samenzwering geloofde
- Een andere recente samenzwering komt van QAnon, een extreemrechtse samenzweringssite die beweert op het hoogste niveau kennis te hebben van een geheime "Deep State" die tegen president Donald Trump werkt.
- De overtuiging dat president Barack Obama niet in de Verenigde Staten is geboren, bleek te worden geloofd door 11% van de ondervraagden in een onderzoek.
- Een andere samenzwering suggereert dat de miljardair George Soros deel uitmaakt van een geheim complot om de Amerikaanse regering te destabiliseren. Ongeveer 9% van de respondenten in één onderzoek gaf aan te denken dat dit waar is.
uitleg
Onderzoekers suggereren dat er een aantal verschillende redenen zijn waarom mensen in complottheorieën geloven. Veel van deze verklaringen komen neer op drie belangrijke drijvende factoren:
- Behoefte aan begrip en consistentie (epistemisch)
- Een behoefte aan controle (existentieel)
- Een behoefte om erbij te horen of je speciaal (sociaal) te voelen
Epistemische redenen
Epistemische verklaringen verwijzen naar de wens om zekerheid en begrip af te leiden. De wereld kan vaak verwarrend, gevaarlijk en chaotisch lijken. Tegelijkertijd willen mensen begrijpen wat er gebeurt en zijn ze gedreven om dingen die gebeuren te verklaren. Door dit te doen, kunnen ze een consistent, stabiel en duidelijk begrip opbouwen van hoe de wereld werkt.
Factoren die het geloof in samenzwering vergroten
- Situaties met grootschalige evenementen, waar meer alledaagse of kleinschalige verklaringen ontoereikend lijken
- Situaties waarin mensen angst ervaren door onzekerheid
Wanneer mensen ongelijksoortige informatie tegenkomen, is het niet meer dan normaal om te zoeken naar verklaringen die de punten met elkaar verbinden. Samenzweringstheorieën bieden verklaringen die voor deze verbinding zorgen.
Ze suggereren ook dat de onderliggende oorzaken voor het publiek verborgen zijn. Wanneer er verwarrende dingen gebeuren, kunnen gelovigen aannemen dat dit komt omdat ze opzettelijk worden misleid door krachten van buitenaf. Er is ook een verband tussen complotovertuigingen en opleidingsniveaus. Een lagere opleidingsstatus wordt meestal geassocieerd met een hoger niveau van samenzweringsgeloof.
Ook het hebben van een lager analytisch vermogen en minder tolerantie voor onzekerheid spelen een rol. Als gevolg hiervan wenden mensen zich tot complottheorieën om verklaringen te geven voor gebeurtenissen die verwarrend of beangstigend lijken.
De bevestigingsbias kan ook een rol spelen bij de ontwikkeling van complotgeloof. Mensen zijn van nature geneigd om informatie te zoeken die hun bestaande overtuigingen bevestigt. Dus als ze een theorie tegenkomen die iets ondersteunt waarvan ze al denken dat het waar is, zullen ze eerder geloven dat de informatie ook waar is.
Existentiële redenen
Er zijn ook aanwijzingen dat mensen zich tot complottheorieën wenden als een manier om zich veiliger te voelen en meer controle te hebben. Als mensen zich op de een of andere manier bedreigd voelen, kan het opsporen van bronnen van gevaar een manier zijn om met angst om te gaan.
Wat het onderzoek suggereert:
- Uit een onderzoek bleek dat mensen die zich psychologisch en sociaal-politiek machteloos voelen, eerder in complottheorieën geloven.
- Een andere studie toonde aan dat mensen ook meer geneigd zijn om in samenzweringen te geloven als ze angst ervaren.
Hoewel onderzoekers deze existentiële motivaties begrijpen, is er weinig bewijs dat het geloven in deze theorieën mensen daadwerkelijk helpt te voldoen aan deze behoefte om controle en autonomie te voelen. Door in deze theorieën te geloven, is het zelfs mogelijk dat mensen minder geneigd zijn om acties te ondernemen die hun gevoel van controle zouden kunnen vergroten (zoals stemmen of deelnemen aan politieke activiteiten).
Dus hoewel mensen zich aangetrokken kunnen voelen tot complottheorieën als een manier om de wereld te begrijpen en meer controle te krijgen over hun eigen lot, kunnen de langetermijneffecten ervoor zorgen dat mensen zich meer machteloos voelen dan ooit tevoren.
Sociale redenen
Mensen kunnen ook om sociale redenen worden gemotiveerd om in samenzwering te geloven. Sommige onderzoekers hebben de hypothese geopperd dat mensen door te geloven in samenzweringen die out-groups afschilderen als de oppositie, zich beter kunnen voelen over zichzelf en hun eigen sociale groep. Degenen die in de samenzwering geloven, voelen zich de 'helden' van de verhaal, terwijl degenen die tegen hen samenzweren “de vijand” zijn.
Waarom mensen in samenzweringen geloven
- Ze staan aan de "verliezende" kant van een politieke kwestie.
- Ze hebben een lagere sociale status vanwege inkomen of etniciteit.
- Ze hebben sociale uitsluiting ervaren.
- Ze zijn bevooroordeeld tegen 'vijandelijke' groepen die ze als machtig beschouwen.
Dergelijke bevindingen suggereren dat complotovertuigingen kunnen ontstaan als een soort verdedigingsmechanisme. Wanneer mensen zich benadeeld voelen, zijn ze gemotiveerd om manieren te vinden om hun eigen zelfperceptie te versterken. Anderen de schuld geven door ze te koppelen aan kwaadaardige complotten, biedt een zondebok om de schuld op te leggen, en verbetert zo de manier waarop samenzweringsgelovigen zichzelf zien.
Het geloof in complotten is ook geworteld in wat collectief narcisme wordt genoemd. Dit is de overtuiging dat je eigen sociale groep beter, maar minder gewaardeerd wordt door andere mensen.
Mensen die het gevoel hebben dat zij of hun sociale groep het slachtoffer zijn geworden, geloven ook minder snel in overheidsinstellingen en meer in samenzweringen.
Ook moet worden opgemerkt hoe mensen deze ideeën tegenkomen en delen. Het is gemakkelijk om een verhaal te negeren dat is gedeeld door een willekeurige bron die u niet vertrouwt.
Maar wanneer meerdere mensen in uw sociale kring die u Doen weten en vertrouwen allemaal hetzelfde verhaal lijken te geloven, begint het minder op een dwaze samenzwering te lijken en meer op een vertrouwd feit. Het delen van dit soort verhalen binnen onze netwerken geeft maatschappelijke geloofwaardigheid aan dit samenzweerderige denken.
Effecten
Hoewel onderzoekers een aantal goede theorieën hebben over waarom mensen in samenzweringen geloven, is het minder duidelijk wat de uiteindelijke effecten van deze overtuigingen zijn.
Wat onderzoekers hebben ontdekt, is dat hoewel deze overtuigingen worden gemotiveerd door een verlangen om te begrijpen, controle uit te oefenen en zich sociaal verbonden te voelen, dit niet de effecten zijn die mensen uit hun overtuigingen halen. In plaats van aan deze behoeften te voldoen, lijkt het geloven in samenzweringen om gevoelens van verwarring, isolement, rechteloosheid en eenzaamheid te versterken.
Het is een destructieve cyclus - negatieve gevoelens dragen bij aan het geloof in complotten, maar het geloof in complotten resulteert in negatieve gevoelens. Geloven in complottheorieën tast het vertrouwen van mensen in hun regering, hun leiders en hun instellingen aan.
Het vermindert ook het vertrouwen in de wetenschap en het onderzoek zelf. Dit wantrouwen kan mensen ervan weerhouden deel te nemen aan hun sociale wereld. Het kan er ook voor zorgen dat mensen zichzelf niet meer zien als waardevolle bijdragers aan de samenleving.
In plaats van mensen te helpen omgaan met hun gevoelens van sociale vervreemding en politieke uitsluiting, lijken samenzweringsovertuigingen een cyclus van wantrouwen te creëren die leidt tot nog grotere machteloosheid.
risico's
Geloven in dingen die niet waar zijn, brengt een aantal gevaren met zich mee, die reële effecten kunnen hebben die van invloed zijn op individueel gedrag en uiteindelijk een rimpeleffect hebben op de samenleving als geheel. Een heropleving van het aantal uitbraken van mazelen in de VS is grotendeels toegeschreven aan een weigering van sommige individuen om te vaccineren - een weigering die grotendeels voortkomt uit de samenzweerderige overtuiging dat vaccins autisme en andere gezondheidsproblemen veroorzaken.
Het niet aanpakken van gevaarlijke misvattingen vormt een potentieel gevaar voor de volksgezondheid en zelfs voor het politieke proces zelf. Verkeerde overtuigingen leiden ertoe dat mensen zich niet vaccineren, niet stemmen of, in sommige zeldzame gevallen, zelfs gevaarlijk of gewelddadig gedrag vertonen.
Overtuigingen van complottheorieën overwinnen
In het tijdperk van desinformatie lijkt het vinden van manieren om complotovertuigingen te weerleggen belangrijker dan ooit. Sociale platforms beweren dat ze neerbuigen op degenen die venten en profiteren van samenzweringen, maar is het echt mogelijk om dergelijke opvattingen te veranderen zodra ze wortel hebben geschoten? Enkele dingen om te onthouden wanneer u probeert iemand van gedachten te doen veranderen over een complottheorie.
Een overtuiging in twijfel trekken kan tot weerstand leiden
Een probleem bij het proberen te weerleggen van complottheorieën is dat mensen die deze overtuigingen aanhangen ook de neiging hebben om te vermoeden dat er facties zijn die deze activiteiten verdoezelen. Degenen die de verkeerde overtuigingen proberen te ontkrachten, worden dan gewoon beschouwd als actoren in de samenzwering zelf.
Hoewel het verleidelijk kan zijn om gewoon de spot te drijven met complottheorieën, vooral de meer belachelijke, zorgt dit er meestal voor dat gelovigen op de hielen zitten en hun toewijding aan hun geloof verdiepen.
Het gevoel in controle te hebben vermindert samenzweerderige gedachten
Veel factoren die bijdragen aan samenzweerderige overtuigingen, zoals opleidingsachtergrond en persoonlijkheid, zijn niet gemakkelijk of snel te veranderen. Onderzoekers hebben echter één tactiek gevonden die effectief is: gelovigen aanmoedigen om hun doelen na te streven
Mensen hebben de neiging om een van twee benaderingen te volgen bij het nastreven van doelen.
- Degenen die "promotiegericht" zijn geloven dat ze de macht en controle hebben om hun toekomst vorm te geven.
- Mensen die 'preventiegericht' zijn, zijn daarentegen meer gefocust op het beschermen van wat ze al hebben dan op het bereiken van hun doelen.
Dus wat heeft dit te maken met complotovertuigingen? Onderzoekers ontdekten dat op promotie gerichte mensen sceptischer waren en minder geneigd waren om in complotten te stappen
Waarom? Mensen die geloven dat de toekomst van hun eigen acties afhangt, hebben veel persoonlijke keuzevrijheid en controle. Het is dit gevoel van autonomie en keuzevrijheid dat ervoor zorgt dat mensen minder snel geloven in geheime complotten en snode plannen.
Wat de onderzoekers ook ontdekten, was dat mensen een duwtje in de richting van een meer op promotie gerichte mentaliteit geven, het geloof in samenzweringen zelfs zou kunnen verminderen. In praktische termen kan het promoten van berichten die mensen helpen meer controle te krijgen, samenzweerderige gedachten minimaliseren.
Schrijf het op
Onderzoekers lieten studiedeelnemers hun ambities opschrijven, waardoor ze zich konden concentreren op hun doelen en wat ze konden doen om deze te bereiken. Deze eenvoudige activiteit moedigt mensen aan om een meer op promotie gerichte denkwijze aan te nemen en vermindert het geloof in samenzwering.
Hoewel onderzoekers in staat zijn geweest om samenzweringsdenken in het laboratorium te verminderen, hoe toepasbaar is dit in de echte wereld? In werkplekomgevingen kunnen managers deze strategie gebruiken om zorgen over waterkoelers, roddels op kantoor en interpersoonlijke wrijving te minimaliseren. Regelmatige discussies over de doelen van medewerkers en strategieën om die doelen te bereiken, kunnen ervoor zorgen dat werknemers zich meer in controle voelen en minder onderhevig zijn aan zakelijke grillen.
Op het gebied van volksgezondheid kunnen organisaties beginnen met het promoten van berichten die zijn gericht op realistische dingen die mensen kunnen doen om hun eigen gezondheid in eigen hand te nemen. Het opbouwen van dit soort actiegerichte mentaliteit kan helpen om het geloof in gezondheidsgerelateerde samenzweringen te ontmoedigen en meer vertrouwen op te bouwen tussen medische organisaties en gezondheidsconsumenten.
Een woord van Verywell
Samenzweerderige gedachten kunnen problematisch en gevaarlijk zijn (Pizzagate, wie dan ook?), maar dit betekent niet dat scepsis ten aanzien van instellingen, marketing en mediaberichten niet gerechtvaardigd is. Niet alle samenzweringen zijn immers vals (de Tuskegee-experimenten en Iran-Contra zijn slechts een paar voorbeelden).
Aangezien u informatie uit verschillende bronnen tegenkomt, is het belangrijk om onderscheid te kunnen maken tussen valse samenzweringstheorieën en echte bedreigingen voor de persoonlijke veiligheid. Hoewel het verleidelijk kan zijn om samenzweringsgelovigen belachelijk te maken, onthoud dat dit soort overtuigingen eigenlijk heel gewoon zijn - je gelooft waarschijnlijk zelfs in sommige van hen.
In een wereld waar mensen de zeer reële effecten voelen van machtsonevenwichtigheden en wantrouwen in leiderschap, zullen complottheorieën vanzelf floreren. Dit betekent dat het ontmoedigen van dit soort denken niet altijd gemakkelijk is.
