Diffusie van verantwoordelijkheid is een psychologisch fenomeen waarbij mensen minder geneigd zijn om actie te ondernemen in aanwezigheid van een grote groep mensen.
Stel je bijvoorbeeld voor dat je in een grote stad aan een drukke straat bent. Je merkt dat een man op de grond valt en begint te stuiptrekken alsof hij een aanval heeft. Veel mensen draaien zich om en kijken naar de man, maar niemand beweegt om te helpen of om medische hulp te roepen.
Waarom? Omdat er zoveel mensen aanwezig zijn, voelt niemand zich onder druk gezet om te reageren. Elke persoon zou kunnen denken: "O, iemand anders heeft waarschijnlijk al om hulp geroepen" of "Niemand anders doet iets, dus het moet niet zo ernstig zijn."
Deze situatie wordt vaak gebruikt om het omstandereffect te verklaren, wat suggereert dat hoe groter het aantal aanwezigen, hoe kleiner de kans dat mensen een persoon in nood helpen. Dit wil niet zeggen dat mensen niet handelen omdat ze geen mededogen hebben, maar ze zijn misschien niet in staat om een traumatische gebeurtenis te verwerken terwijl deze zich ontvouwt, vooral wanneer anderen in de buurt zijn.
Darley en Latané over de verspreiding van verantwoordelijkheid
In een reeks klassieke experimenten die eind jaren zestig werden uitgevoerd, vroegen onderzoekers John Darley en Bibb Latané de deelnemers om vragenlijsten in te vullen in een kamer die plotseling begon te roken.
In één scenario waren de proefpersonen van het experiment alleen toen de rook de kamer binnenkwam. Vijfenzeventig procent van deze proefpersonen meldde de rook meteen aan onderzoekers. Maar in een ander scenario waren er één proefpersoon en twee mensen die deel uitmaakten van het experiment in de kamer. Omdat die twee de rook negeerden, meldde slechts 10% van de 'naïeve' proefpersonen de rook.
Darley en Latané merkten op dat zodra een persoon merkt dat er iets gebeurt, eerst een reeks belangrijke beslissingen moet worden genomen.
- De eerste stap is het daadwerkelijk opmerken van een probleem.
- Vervolgens moet het individu beslissen of wat hij ziet echt een noodgeval is.
- De volgende is misschien wel de meest cruciale beslissing in dit proces: beslissen om persoonlijke verantwoordelijkheid te nemen om te handelen.
- Dan moet het individu beslissen wat er moet gebeuren.
- Ten slotte moet de omstander daadwerkelijk actie ondernemen.
Wat dit proces bemoeilijkt, is dat deze beslissingen vaak snel moeten worden genomen. Er is vaak een element van gevaar, stress, noodsituaties en soms persoonlijk risico bij betrokken. Bij deze drukvolle situatie komt nog het probleem van de ambiguïteit. Soms is het niet helemaal duidelijk wie er in de problemen zit, wat er aan de hand is of wat er moet gebeuren.
Factoren die de verspreiding van verantwoordelijkheid beïnvloeden
Als toeschouwers niet echt zeker weten wat er aan de hand is, onduidelijk zijn over wie er in de problemen zit, of niet zeker weten of de persoon echt hulp nodig heeft, zullen ze veel minder snel actie ondernemen.
Maar mensen zullen eerder helpen als ze een soort van verbondenheid of persoonlijke kennis van de persoon in de problemen voelen. Als een slachtoffer oogcontact maakt en een specifiek persoon om hulp vraagt, zal die persoon zich meer gedwongen voelen om actie te ondernemen.
En soms grijpen mensen niet in om te helpen omdat ze zich ongekwalificeerd voelen. Iemand die een specifieke opleiding in eerste hulp en reanimatie heeft gevolgd, zal zich waarschijnlijk beter in staat voelen om hulp te bieden
Onderzoekers hebben ook een aantal verschillende factoren ontdekt die de kans op diffusie van verantwoordelijkheid kunnen vergroten of verkleinen. Als omstanders het slachtoffer niet kennen, zullen ze minder snel helpen en eerder verwachten dat iemand anders in de menigte hulp biedt.
Andere gevallen van verspreiding van verantwoordelijkheid
Ooit deel uitgemaakt van een team op het werk en het gevoel gehad dat niet iedereen zijn best deed? Ook dit kan een geval van diffusie van verantwoordelijkheid zijn. Mensen voelen zich minder gemotiveerd om naar een gemeenschappelijk doel toe te werken en slappelingen kunnen zelfs hun best doen om te verbergen hoe weinig ze bijdragen. Dit wordt ook wel 'social loafing' genoemd
Een veel consequentere vorm van diffusie van verantwoordelijkheid vindt plaats binnen hiërarchische organisaties. Ondergeschikten die beweren bevelen op te volgen, vermijden de verantwoordelijkheid te nemen voor het plegen van wat ze logischerwijs weten als illegale of immorele acties. Dit soort groepsgedrag leidde tot misdaden tegen de menselijkheid als de nazi-holocaust.
