Wat is acathisie?
Acathisie, ook wel gespeld als acathisie, is een neuropsychiatrisch syndroom of bewegingsstoornis die wordt gekenmerkt door innerlijke rusteloosheid en het onvermogen om gedurende een redelijke tijd stil te zitten of te staan.
Acathisie kan optreden als bijwerking van langdurig gebruik van antipsychotica, lithium en sommige andere neuroleptica. Het is een van de meest voorkomende bijwerkingen van antipsychotica; tussen 15% en 45% van de mensen die antipsychotica gebruiken, ervaart acathisie. Het kan echter moeilijk te beschrijven zijn door patiënten en dus moeilijk te diagnosticeren door artsen.
Wanneer acathisie wordt veroorzaakt door medicijnen, staat het bekend als door antipsychotica geïnduceerde acute acathisie (AIAA). Omdat bekend is dat het gebeurt als gevolg van de behandeling van een psychische stoornis, is het voorkomen van acathisie van cruciaal belang.
Types
Er zijn verschillende soorten acathisie, afhankelijk van het begin en de duur van de symptomen:
- Acute acathisie: Begint kort na inname van antipsychotica en duurt minder dan zes maanden
- Chronische acathisie: Begint kort na inname van antipsychotica en duurt minder dan zes maanden
- Tardieve acathisie: Begint na een langere periode (één tot drie maanden) van antipsychoticagebruik en kan beginnen na stopzetting van antipsychotica of verlaging van de dosering
- Intrekking acathisie: Begint binnen zes weken nadat u bent overgestapt of gestopt met een antipsychoticum
Symptomen
Als u acathisie heeft, kunt u rusteloze bewegingen van de armen en benen hebben. Dit wordt soms psychomotorische agitatie genoemd. Je lichaam kan angstig worden bij de gedachte om te gaan zitten. Je lichaam zal altijd in beweging willen zijn, bijna tot op het punt van friemelen wanneer de stilte intreedt.
Veel voorkomende symptomen van acathisie zijn onder meer:
- De benen kruisen en losmaken
- friemelen
- Voet- of vingertikken
- Marcheren op zijn plaats
- Pacing
- Schommelen
- Gewicht verplaatsen van het ene been naar het andere
Andere symptomen zijn onder meer:
- Ongerustheid
- Gevoelens van spanning of paniek
- Prikkelbaarheid
- Ongeduldig
Diagnose
Acathisie wordt over het algemeen ondergediagnosticeerd of verkeerd gediagnosticeerd. De prevalentie van gemiste diagnoses is een gevaarlijk probleem, omdat dit kan leiden tot negatieve resultaten, zoals gemiste medicatiedoseringen, die de psychiatrische symptomen kunnen verergeren die de medicijnen moeten helpen beheersen.
Als u acathisie vermoedt, is het belangrijk om uw arts te raadplegen voor een officiële diagnose. Stop niet zelf met het innemen van medicijnen.
Om acathisie te diagnosticeren, zal uw arts waarschijnlijk een lichamelijk onderzoek uitvoeren, waarbij u gedurende enkele minuten wordt geobserveerd terwijl u zit en staat om te letten op psychomotorische agitatie. Uw arts kan ook de Barnes Akathisia-Rating Scale invullen om de ernst van uw symptomen te beoordelen. Deze tool kan ook worden gebruikt om uw voortgang tijdens de behandeling bij te houden
Bovendien zal uw arts u vragen naar uw huidige medicijnen en andere gezondheidsproblemen uitsluiten die soortgelijke symptomen kunnen veroorzaken, waaronder:
- ADHD
- Geagiteerde depressie
- Ongerustheid
- Slapeloosheid
- Manie
- ziekte van Parkinson
- Psychose
- Rusteloze benen syndroom
- Tardieve dystonie
- Tardieve dyskinesie (TD)
Oorzaken
Hoewel acathisie een veelvoorkomende bijwerking is van bepaalde medicijnen, moeten onderzoekers nog begrijpen waarom of hoe het symptomen van rusteloosheid veroorzaakt. Sommigen geloven dat het wordt veroorzaakt door een chemische onbalans die wordt veroorzaakt door de medicatie. Het overstimuleert gebieden van de hersenen, wat mogelijk resulteert in de dwang om te bewegen.
Niet iedereen die antipsychotica gebruikt, zal acathisie ervaren, maar het is vaak een bijwerking van oudere antipsychotica van de eerste generatie die worden gebruikt voor de behandeling van bipolaire stoornis en schizofrenie, waaronder:
- Compro (prochloorperazine)
- Fluanxol (droperidol)
- Haldol (loxapine)
- Mellaril (thioridazine)
- Moban (molindon)
- Navane (thiothixeen)
- Orap (pimozide)
- Prolixine (flufenazine)
- Stelazine (trifluoperazine)
- Thorazine (chloorpromazine)
Acathisie komt ook vaak voor bij haloperidol en de nieuwere middelen van de tweede generatie Abilify (aripiprazol) en Latuda (lurasidon). Invega (paliperidon) en Geodon (ziprasidon) staan aan de zeer lage kant van medicijnen waarvan wordt aangenomen dat ze acathisie veroorzaken.
Het is belangrijk op te merken dat alle antipsychotica het risico met zich meebrengen om acathisie te veroorzaken.
Andere medicijnen waarvan bekend is dat ze acathisie veroorzaken, zijn onder meer:
- Geneesmiddelen tegen misselijkheid
- Calciumkanaalblokkers
- Geneesmiddelen die duizeligheid behandelen
- Kalmerende middelen voor de operatie
- Selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's)
Helaas, net zoals het starten van antipsychotica acathisie kan veroorzaken, wordt het ook waargenomen bij mensen die geleidelijk van hun antipsychotische medicatie worden afgebouwd, of die het advies kunnen krijgen om hun dosering geleidelijk te verlagen. In deze gevallen wordt vaak ook intense dysforie waargenomen.
Behandeling
Als bij u de diagnose acathisie is gesteld, kan uw arts uw dosering verlagen of stoppen met de medicatie die uw symptomen veroorzaakt. Het wijzigen van uw bemiddeling kan er echter ook toe leiden dat de symptomen verergeren of acathisie van ontwenning veroorzaken.
Er zijn een aantal medicijnen gebruikt om de symptomen van acathisie te behandelen, waaronder:
- Bètablokkers, zoals Hemangeol en Inderal (propranolol)
- Anticholinergische medicijnen, zoals Cogentin (benztropine) en Akineton (biperiden)
- 5-HT2A-antagonisten, zoals Tolvon (mianserin), Remeron (mirtazapine), Desyrel (trazodon) en Periactin (cyproheptadine)
- Vitamine B6 in hoge doses (600 mg tot 1200 mg per dag)
Omgaan met
Een belangrijk onderdeel van het omgaan met acathisie is het beheren van uw medicatie. Doe je best om een gedetailleerd verslag bij te houden van de medicijnen die je gebruikt, inclusief de dosering en wanneer je ermee begon. Als u symptomen van acathisie ervaart, deel het dossier dan met uw zorgverlener.
Hoewel uw voorschrijvende arts uw medicatiegeschiedenis zou moeten hebben, hebben zij deze mogelijk niet in een compacte vorm.
Als u zich alleen voelt of gefrustreerd bent over uw symptomen, kan het ook helpen om een vertrouwde vriend of familielid in vertrouwen te nemen. Overweeg om lid te worden van een online ondersteuningsgroep van anderen die begrijpen wat u doormaakt.
Als u of een geliefde worstelt met een psychische aandoening, neem dan contact op met de nationale hulplijn voor middelenmisbruik en geestelijke gezondheidszorg (SAMHSA) op 1-800-662-4357 voor informatie over ondersteunings- en behandelingsfaciliteiten in uw regio.
Zie onze Nationale Hulplijn Database voor meer informatie over geestelijke gezondheid.