Wat is dissociatie?
Dissociatie is een loskoppeling van iemands herinneringen, gevoelens, gedragingen, percepties en/of zelfgevoel. Deze loskoppeling is automatisch en heeft de persoon totaal geen controle over. Het wordt vaak omschreven als een 'uittreding'-ervaring.
Dissociatie bestaat op een spectrum dat varieert van milde alledaagse ervaringen tot stoornissen die het dagelijks functioneren verstoren. Bijna iedereen ervaart van tijd tot tijd milde dissociatie. Dagdromen is zelfs een goed en veelvoorkomend voorbeeld van milde dissociatie.
Lange of aanhoudende dissociatieve episodes kunnen echter een symptoom zijn van een groter psychisch gezondheidsprobleem, zoals een dissociatieve stoornis
Symptomen
Er zijn vijf kernsymptomen van dissociatie:
- Geheugenverlies: Vaak beschreven als "gaten" in het geheugen die kunnen variëren van minuten tot jaren
- depersonalisatie: Je losgekoppeld voelen van je lichaam of gedachten
- derealisatie: Je niet verbonden voelen met de wereld om je heen
- identiteitswijziging: Het gevoel duidelijk anders te zijn dan een ander deel van jezelf
- Identiteitsverwarring: Een gevoel van verwarring over wie je werkelijk bent
Bij sommige mensen kunnen deze symptomen dagen of weken aanhouden. Als u een dissociatieve stoornis heeft, kunt u deze symptomen maanden, zelfs jaren ervaren.
U kunt symptomen van dissociatie hebben zonder een dissociatieve stoornis te hebben. U kunt ook symptomen van dissociatie hebben als onderdeel van een andere psychische aandoening, zoals angst.
Soorten dissociatieve stoornissen
Sommige mensen ervaren langdurige of terugkerende aanvallen van verbroken verbinding. Wanneer dit gebeurt, kan dit duiden op een dissociatieve stoornis. De huidige "Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders" (DSM-5) identificeert drie soorten dissociatieve stoornissen:
- Depersonalisatie-derealisatiestoornis: Deze dissociatieve stoornis wordt gekenmerkt door aanhoudende of terugkerende episodes van depersonalisatie, derealisatie of beide. Het wordt vaak beschreven als het gevoel alsof je jezelf observeert als een personage in een film.
- Dissociatieve identiteitsstoornis (DIS): Voorheen bekend als "meervoudige persoonlijkheidsstoornis", is DIS een controversiële stoornis die wordt gekenmerkt door een persoon die fragmenteert in ten minste twee verschillende identiteiten of persoonlijkheidstoestanden.
- Dissociatieve amnesie: Een aandoening die wordt gekenmerkt door achteraf gerapporteerde geheugenlacunes. Deze hiaten hebben betrekking op het onvermogen om persoonlijke informatie te herinneren, meestal gerelateerd aan een traumatische ervaring.
Andere bijbehorende voorwaarden
Dissociatie is meer dan alleen een symptoom van dissociatieve stoornissen. In werkelijkheid kan dissociatie gepaard gaan met bijna elke psychiatrische aandoening, waarvan enkele van de meest voorkomende zijn:
- Ongerustheid
- Borderline persoonlijkheidsstoornis
- Depressie
- Epilepsie
- Obsessief-compulsieve stoornis (OCS)
- Posttraumatische stressstoornis (PTSS)
- Schizofrenie
Oorzaken
De exacte oorzaak van dissociatie is onduidelijk, maar het is vaak een directe reactie op aanzienlijk trauma. Dissociatie treft met name mensen die fysiek of seksueel misbruik, ontvoering, een levensbedreigend auto-ongeluk of een natuurramp hebben meegemaakt. Het is echter belangrijk op te merken dat niet iedereen die deze trauma's ervaart, zal dissociëren.
De meeste onderzoekers beschouwen dissociatie als een beschermende reactie na een trauma. Het stelt mensen in staat te functioneren en hun dagelijkse leven te leiden door traumagerelateerde emoties en herinneringen te blokkeren die anders overweldigend zouden kunnen zijn.
Verband tussen middelengebruik en dissociatie
Sommige middelen, zoals alcohol en cannabis, kunnen tijdelijke perioden van dissociatie veroorzaken. Gewoonlijk treden deze door de stof veroorzaakte dissociatieve symptomen op terwijl het medicijn actief is en vervagen nadat het is uitgewerkt. Hun effecten beginnen meestal binnen 20 minuten na inname en kunnen tot 12 uur aanhouden
Dissociatieve geneesmiddelen zoals DXM (dextromethorfan), ketamine en PCP (fencyclidine) kunnen ook dissociatieve episodes veroorzaken. Maar volgens de DSM-5 voldoen de symptomen die door deze stoffen worden veroorzaakt niet aan de criteria voor een diagnose van de aandoening
Behandeling
De primaire behandeling voor dissociatie omvat psychotherapie. Er zijn veel verschillende soorten psychotherapie die worden gebruikt om dissociatie te behandelen, waaronder:
- Cognitieve gedragstherapie (CGT): Ontworpen om mensen te helpen negatieve gedachten en gedragingen te identificeren en te veranderen.
- Dialectische gedragstherapie (DGT): Helpt mensen vaardigheden te leren om emoties beter te beheersen en schadelijk gedrag te stoppen.
- Eye Movement Desensitization Reprocessing (EMDR): Maakt gebruik van CGT-strategieën samen met visuele oefeningen om u te helpen om te gaan met trauma's en flashbacks uit het verleden.
Tijdens de therapie onderzoekt u de eerste ervaring die uw dissociatiesymptomen veroorzaakte. Met de hulp van je therapeut ga je veilig de confrontatie aan met deze ervaring, zodat je er voorbij kunt gaan.
Een woord van Verywell
Dissociatie is een veel voorkomende reactie op trauma en een onderdeel van veel psychische stoornissen. Wat de oorzaak ook is, het is belangrijk om te weten dat u niet de enige bent. Als je bang bent dat je dissociatieve symptomen ervaart, praat dan met een beroepsbeoefenaar in de gezondheidszorg of iemand die je vertrouwt.
