Wat is een gedeelde psychotische stoornis?
Gedeelde psychotische stoornis is een zeldzame vorm van geestesziekte waarbij een persoon die geen primaire psychische stoornis heeft, de waanideeën van een andere persoon met een psychotische of waanstoornis gaat geloven. Een vrouw kan bijvoorbeeld de waanideeën van haar man gaan geloven, ondanks dat ze verder een goede geestelijke gezondheid heeft.
Gedeelde psychotische stoornis werd voor het eerst geïdentificeerd in 1860 door Baillarger. Toen werd het bekend onder een aantal verschillende termen. Deze omvatten het volgende:
- "Folie a deux" (waanzin gedeeld door twee) of "folie opgelegde" bedacht door Lasegue en Falret in 1877
- "Folie communiqueé" (gecommuniceerde psychose) bedacht door Marandon de Montyel in 1881
- "Folie simultaneé" (gelijktijdige psychose; waarin beide partijen leven met primaire waanideeën die ze op elkaar overbrengen) bedacht door Regis in 1880; ook bekend als "folie induite" bedacht door Lehman in 1885
De incidentie van gedeelde psychotische stoornis is naar verluidt laag (1,7 tot 2,6% van de ziekenhuisopnames). Het is echter waarschijnlijk dat veel gevallen niet worden gemeld.
Tenzij de primaire persoon met de psychische aandoening hulp zoekt of handelt op een manier die de aandacht trekt, is het onwaarschijnlijk dat de secundaire persoon hulp zoekt. Dit komt omdat geen van beide personen zich realiseert dat de wanen niet echt zijn.
Gedeelde psychotische stoornis kan ook verschijnen als een groepsfenomeen, in welk geval het is aangeduid als "folie a plusiers" of de "waanzin van velen". Het meest voor de hand liggende voorbeeld hiervan is wat er gebeurt in een sekte, als de leider met een psychische aandoening leeft en zijn waanideeën op de groep overdraagt. In een grotere groepssetting zou dit ook massahysterie kunnen worden genoemd.
Symptomen
De symptomen van een gedeelde psychotische stoornis zijn afhankelijk van de specifieke diagnose van de primaire persoon met de stoornis. Er zijn echter enkele kenmerken van de aandoening die in alle gevallen vergelijkbaar zullen zijn.
Secundaire effecten
Leven met wanen kan effecten hebben op de fysieke gezondheid van beide personen met de stoornis als gevolg van verhoogde stress (bijvoorbeeld verhoogde cortisolspiegels).
Secundaire psychische problemen kunnen zich ontwikkelen, zoals angst en depressie als gevolg van langdurige stress en angst.
Vanwege de aard van de psychotische ziekte zijn beide personen mogelijk niet in contact met de realiteit en worstelen ze met aspecten van het dagelijks leven.
Primaire symptomen
Noch de persoon met de primaire psychische aandoening, noch de persoon die dezelfde wanen ontwikkelt, heeft inzicht in het probleem of het besef dat wat zij geloven niet de waarheid is.
De secundaire persoon zal de waanideeën over het algemeen geleidelijk in de loop van de tijd ontwikkelen, op een manier dat hun normale twijfel of scepticisme vermindert.
Afhankelijk van de aard van de primaire ziekte, kan die persoon hallucinaties ervaren (dingen zien of horen die er niet zijn) of waanideeën (dingen geloven die niet waar zijn, zelfs wanneer er bewijs van dat feit wordt getoond).
Waanideeën kunnen bizar, niet-bizar, stemmingscongruent of stemmingsneutraal zijn (gerelateerd aan een bipolaire stoornis). Bizarre waanideeën zijn dingen die fysiek onmogelijk zijn en waarvan de meeste mensen het erover eens zijn dat ze nooit zouden kunnen gebeuren, terwijl niet-bizarre waanideeën dingen zijn die mogelijk maar hoogst onwaarschijnlijk zijn.
Een bizarre waanvoorstelling kan bijvoorbeeld zijn te denken dat buitenaardse wezens 's nachts operaties op u uitvoeren, terwijl een niet-bizarre waanvoorstelling zou kunnen zijn dat de FBI uw bewegingen volgt.
Stemmingscongruente wanen passen bij je stemming (depressief of manisch). Een persoon in een manische toestand kan bijvoorbeeld denken dat hij op het punt staat een groot bedrag te winnen in het casino. Daarentegen kan een persoon in een depressieve toestand denken dat hun familieleden zullen omkomen bij een vliegtuigongeluk.
Hieronder staan enkele andere voorbeelden van mogelijke wanen:
- Denken dat straling door het buitenland naar uw huis wordt verzonden om maagklachten of diarree te veroorzaken.
- In de overtuiging dat je binnenkort een grote som geld krijgt.
- Denken dat de FBI je telefoon aftapt of dat je familie wordt gevolgd.
- Denken dat je buren op de een of andere manier je voedselvoorziening of waterleidingen vergif.webptigen.
Over het algemeen zullen beide personen paranoïde, angstig en wantrouwend tegenover anderen handelen. Ze zullen ook defensief of boos worden als hun waanideeën worden uitgedaagd. Degenen met grootse wanen kunnen euforisch lijken.
De primaire persoon in de relatie zal niet erkennen dat ze de andere persoon ziek maken. In plaats daarvan denken ze dat ze hen gewoon de waarheid laten zien, omdat ze geen inzicht hebben in hun eigen geestesziekte.
In termen van de secundaire persoon kan die persoon afhankelijke persoonlijkheidskenmerken vertonen, in de vorm van angst en geruststelling nodig hebben. Deze personen zijn vaak zelf vatbaar voor psychische aandoeningen in termen van het hebben van familieleden met gediagnosticeerde ziekten.
Gemeenschappelijke dyades zijn man-vrouw (gehuwd of common law), moeder-dochter, zus-zus of ouder-kind.
Oorzaken
Wat zorgt ervoor dat een secundaire persoon de wanen overneemt van iemand met een psychotische of waanstoornis? Er zijn verschillende mogelijke risicofactoren, waaronder de volgende:
- Sociaal isolement van de primaire en secundaire persoon van de buitenwereld (wanneer er geen sociale vergelijking is, wordt het onmogelijk om feit van waanvoorstelling te onderscheiden)
- Hoge niveaus van chronische stress of het optreden van stressvolle levensgebeurtenissen
- Een dominante primaire persoon en een onderdanige secundaire persoon (de secundaire persoon kan in eerste instantie overeenkomen om de vrede te bewaren, en na verloop van tijd de waanvoorstelling gaan geloven)
- Een nauwe band tussen de primaire en secundaire persoon; meestal een langdurige relatie met gehechtheid (bijv. familieleden, koppels, zussen, enz.)
- Een secundair persoon met een neurotische, afhankelijke of passieve persoonlijkheidsstijl of iemand die worstelt met oordelen/kritisch denken
- Een secundaire persoon met een andere psychische aandoening zoals depressie, schizofrenie of dementie
- Een onbehandelde aandoening (bijv. waanstoornis, schizofrenie, bipolaire stoornis) bij de primaire persoon
- Een leeftijdsverschil tussen de primaire en secundaire persoon
- Een secundaire persoon die afhankelijk is van de primaire vanwege zijn handicap (bijvoorbeeld fysiek of mentaal)
- Ofwel de primaire of secundaire persoon is vrouw (gedeelde psychotische stoornis komt vaker voor bij vrouwen)
Diagnose
Hoe wordt de gedeelde psychotische stoornis gediagnosticeerd? Toen het voor het eerst verscheen in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-III) werd het gediagnosticeerd als 'gedeelde paranoïde stoornis'.
Toen, in de DSM-IV, werd het gediagnosticeerd als 'gedeelde psychotische stoornis'. Ten slotte wordt het in de meest recente DSM-5 niet langer als een afzonderlijke diagnose geïdentificeerd; het wordt eerder gediagnosticeerd onder Sectie 298.9: Ander specifiek schizofreniespectrum en andere psychotische stoornis. De specifieke beschrijving wordt hieronder gegeven:
"Waansymptomen bij partner van persoon met waanstoornis: in de context van een relatie biedt het waanmateriaal van de dominante partner inhoud voor waanvoorstellingen door de persoon die anders misschien niet helemaal voldoet aan de criteria voor waanstoornis."
Ten slotte wordt deze ziekte in de International Classification of Diseases (ICD-11) gediagnosticeerd als geïnduceerde waanstoornis.
Over het algemeen wordt deze aandoening meestal niet gediagnosticeerd of wordt ze gemist, omdat geen van beide personen over het algemeen inzicht heeft in hun psychische aandoening. Doorgaans komen de gevallen alleen aan het licht als de primaire persoon een waanidee heeft die de aandacht op de situatie vestigt. Een persoon met een paranoïde waanvoorstelling over een buurman kan bijvoorbeeld een aanval plegen.
Maar zelfs als de primaire persoon zich aanbiedt voor behandeling, is het mogelijk dat behandelaars niet weten dat er een secundaire persoon is die getroffen is. Om deze reden kunnen dit soort gevallen lange tijd onontdekt blijven.
Om de diagnose van deze stoornis bij de secundaire persoon vast te stellen, is het noodzakelijk dat hun wanen zich ontwikkelen als gevolg van contact met de primaire persoon, dat hun wanen vergelijkbaar zijn met die van de primaire persoon en dat hun symptomen niet kunnen worden verklaard door een ander probleem, zoals een medische aandoening of middelenmisbruik.
Ten slotte omvatten de stappen in een diagnose het volgende:
- Een klinisch interview en medisch onderzoek; hoewel er geen tests zijn om deze ziekte te identificeren, kunnen andere problemen worden uitgesloten met behulp van tests zoals beeldvorming van de hersenen, MRI-scans, bloedonderzoek en urinetoxicologiescherm
- Een mentale toestandsonderzoek
- Een geschiedenis van een derde partij (om de nauwkeurigheid te garanderen van wat er wordt gerapporteerd)
Behandeling
Tot slot, hoe wordt een gedeelde psychotische stoornis behandeld? Omdat deze aandoening vaak niet wordt gediagnosticeerd, is het vaak alleen de primaire persoon die wordt behandeld voor hun psychische stoornis. Zodra de secundaire persoon is geïdentificeerd, is echter een teamaanpak vereist die kan bestaan uit verschillende professionals, zoals een arts, verpleegkundige, apotheker, professionals in de geestelijke gezondheidszorg, enz.
Omdat de aandoening zeldzaam is, is er geen standaard behandelprotocol. Het is echter typerend dat de secundaire persoon als eerste maatregel van de primaire persoon wordt gescheiden. Meestal lijkt dit de wanen bij de secundaire persoon te helpen verminderen.
Specifieke behandelingen die kunnen worden aangeboden, zijn onder meer:
- Psychotherapie om emotionele onrust te verlichten en licht te werpen op disfunctionele denkpatronen
- Gezinstherapie om gezonde sociale relaties aan te moedigen, therapietrouw te bevorderen en de secundaire persoon te helpen interesses buiten de relatie te ontwikkelen
- Medicatie zoals antipsychotica, kalmerende middelen, antidepressiva of stemmingsstabilisatoren kunnen ook worden gebruikt, afhankelijk van de symptomen van elk individu.
Omgaan met
Helaas hebben de meeste mensen vanwege de aard van een gedeelde psychotische stoornis professionele hulp nodig en kunnen ze deze problemen niet alleen oplossen. Als u echter herstelt van deze ziekte, zijn er enkele dingen om in gedachten te houden:
- Ten eerste is het belangrijk dat u zich houdt aan het voorgeschreven behandelprotocol.
- Ten tweede zal de behandeling over het algemeen een ontmoeting met een therapeut inhouden, en de relatie die je opbouwt en het vertrouwen dat wordt gevormd met die persoon is van cruciaal belang om beter te worden. Om deze reden is het belangrijk om naar een therapeut te blijven gaan, ook al voelt het in het begin moeilijk.
- Ten slotte, wanneer onbehandeld, zal deze aandoening chronisch zijn en niet beter worden. Als u vermoedt dat iemand die u kent of u zelf lijdt aan een gedeelde psychotische stoornis, doe dan uw best om hulp te zoeken.
Een woord van Verywell
Als u vermoedt dat u of iemand die u kent een gedeelde psychotische stoornis heeft, kan het moeilijk zijn om u los te maken van de situatie om te beslissen wat de waarheid is en wat waanvoorstellingen zijn. In dit geval is het het beste om hulp te zoeken als je kunt, vooral als je de secundaire persoon in de relatie bent en worstelt met het gevoel afhankelijk te zijn van de primaire persoon.
Wanneer een gedeelde psychotische stoornis gedurende lange tijd onbehandeld blijft, is het onwaarschijnlijk dat deze zal verbeteren en in plaats daarvan kan leiden tot chronische stress en langdurige effecten op de fysieke en mentale gezondheid van u en uw dierbaren.
Als u de primaire persoon bent in een situatie met gedeelde psychotische stoornis en u wordt behandeld door een professional, is het belangrijk om openhartig te zijn over de impact van uw ziekte op de mensen om u heen. Omdat deze aandoening vaak over het hoofd wordt gezien of niet wordt ontdekt, is het onwaarschijnlijk dat de secundaire persoon hulp krijgt, tenzij u de details van uw situatie deelt en hoe anderen erbij betrokken zijn.
Het komt erop neer dat het heel eng en verontrustend kan zijn om met waanideeën te leven; de enige manier om de situatie te verbeteren is echter om hulp te zoeken, sociale banden te herstellen buiten de nauwe relatie die is ontstaan, en zo nodig therapie en/of medicatie te krijgen. Pas wanneer deze stappen zijn genomen, zult u waarschijnlijk verbetering in uw situatie zien.
Met name als de tweede persoon een kind of afhankelijke persoon is en zelf niet om hulp kan vragen, is het belangrijk dat anderen ingrijpen en de situatie herkennen, zodat hulp kan worden geboden.