Wat is perceptie?

Waarneming is de zintuiglijke ervaring van de wereld. Het omvat zowel het herkennen van omgevingsstimuli als acties als reactie op deze stimuli.

Door het perceptuele proces krijgen we informatie over de eigenschappen en elementen van de omgeving die cruciaal zijn voor ons voortbestaan. Waarneming creëert niet alleen onze ervaring van de wereld om ons heen; het stelt ons in staat om binnen onze omgeving te handelen.

Waarneming omvat de vijf zintuigen; tast, zicht, geluid, geur en smaak. Het omvat ook wat bekend staat als proprioceptie, een reeks zintuigen die het vermogen inhouden om veranderingen in lichaamshoudingen en bewegingen te detecteren. Het omvat ook de cognitieve processen die nodig zijn om informatie te verwerken, zoals het herkennen van het gezicht van een vriend of het detecteren van een bekende geur.

Lees meer over hoe we van het detecteren van prikkels in de omgeving naar daadwerkelijk actie ondernemen op basis van die informatie.

Soorten waarneming

Enkele van de belangrijkste soorten perceptie zijn:

Visie
Aanraken
Geluid
Smaak
Geur

Er zijn ook andere zintuigen waarmee we dingen kunnen waarnemen zoals balans, tijd, lichaamshouding, versnelling en de perceptie van interne toestanden. Veel hiervan zijn multimodaal en omvatten meer dan één zintuiglijke modaliteit. Sociale perceptie, of het vermogen om sociale signalen over mensen en relaties te identificeren en te gebruiken, is een ander belangrijk type perceptie.

Hoe het werkt

Het perceptuele proces is een opeenvolging van stappen die begint met de omgeving en leidt tot onze perceptie van een stimulus en actie als reactie op de stimulus. Het gebeurt continu, maar je besteedt niet veel tijd aan het nadenken over de werkelijke werkwijze dat gebeurt wanneer je de vele prikkels waarneemt die je op een bepaald moment omringen.

Het proces waarbij het licht dat op je netvlies valt bijvoorbeeld wordt omgezet in een daadwerkelijk visueel beeld, gebeurt onbewust en automatisch. De subtiele veranderingen in druk tegen je huid waardoor je objecten kunt voelen gebeuren zonder een enkele gedachte.

Perceptie fungeert als een filter dat ons in staat stelt te bestaan en de wereld te interpreteren zonder overweldigd te worden door de overvloed aan prikkels.

Stappen in het perceptuele proces

De milieustimulans
De bijgewoonde stimulans
Het beeld op het netvlies
transductie
Neurale verwerking
Perceptie
Herkenning
Actie

Impact van perceptie

Om de impact van perceptie te zien, kan het nuttig zijn om te kijken naar hoe het proces werkt. Dit varieert enigszins voor elk zintuig. In het geval van visuele waarneming:

De omgevingsprikkel: De wereld zit vol prikkels die via verschillende zintuigen de aandacht kunnen trekken. De omgevingsstimulus is alles in de omgeving dat het potentieel heeft om waargenomen te worden.
De bijgewoonde stimulus: De bijgewoonde stimulus is het specifieke object in de omgeving waarop de aandacht is gericht.
Het beeld op het netvlies: Dit houdt in dat licht daadwerkelijk door het hoornvlies en de pupil en op de ooglens gaat. Het hoornvlies helpt het licht te focussen wanneer het het oog binnenkomt, en de iris van het oog regelt de grootte van de pupillen om te bepalen hoeveel licht er binnenkomt. Het hoornvlies en de lens werken samen om een omgekeerd beeld op het netvlies te projecteren.
Transductie: Het beeld op het netvlies wordt vervolgens omgezet in elektrische signalen in een proces dat bekend staat als transductie. Hierdoor kunnen de visuele berichten die naar de hersenen worden verzonden, worden geïnterpreteerd.
Neurale verwerking: De elektrische signalen ondergaan vervolgens neurale verwerking. Het pad dat een bepaald signaal volgt, hangt af van wat voor soort signaal het is (d.w.z. een auditief of een visueel signaal).
Perceptie: In deze stap van het proces neem je het stimulusobject waar in de omgeving. Het is op dit punt dat je je bewust wordt van de stimulus.
Herkenning: Perceptie houdt niet alleen in dat je je bewust wordt van de prikkels. Het is ook noodzakelijk voor de hersenen om te categoriseren en te interpreteren wat je voelt. Het kunnen interpreteren en betekenis geven aan het object is de volgende stap, bekend als herkenning.
Actie: De actiefase van perceptie omvat een soort motorische activiteit die optreedt als reactie op de waargenomen en herkende stimulus. Dit kan een grote actie inhouden, zoals rennen naar een persoon in nood, of iets subtiels als knipperen met je ogen als reactie op een stofwolk die door de lucht waait.

Het perceptuele proces stelt je in staat om de wereld om je heen te ervaren en ermee om te gaan op een manier die zowel gepast als zinvol is.

Neem even de tijd om na te denken over alle dingen die je dagelijks waarneemt. Op elk willekeurig moment kunt u bekende objecten in uw omgeving zien, de aanraking van objecten en mensen tegen uw huid voelen, de geur van een zelfgemaakte maaltijd ruiken en het geluid van muziek horen in het appartement van uw buurman. Al deze dingen helpen je om je bewuste ervaring te maken en stellen je in staat om te communiceren met de mensen en objecten om je heen.

Tips en trucs

Er zijn een aantal dingen die u kunt doen die u kunnen helpen meer in de wereld om u heen waar te nemen - of u op zijn minst te concentreren op de dingen die belangrijk zijn.

Let op. Perceptie vereist dat je aandacht schenkt aan de wereld om je heen. Dit kan alles omvatten dat kan worden gezien, aangeraakt, geproefd, geroken of gehoord. Het kan ook gaan om het gevoel van proprioceptie, zoals de bewegingen van de armen en benen of de verandering in de positie van het lichaam ten opzichte van objecten in de omgeving.
Geef betekenis aan wat je waarneemt. De herkenningsfase is een essentieel onderdeel van perceptie, omdat het je in staat stelt de wereld om je heen te begrijpen. Door objecten in betekenisvolle categorieën te plaatsen, bent u in staat om te begrijpen en adequaat te reageren.
Actie ondernemen. De laatste stap van het perceptuele proces omvat een soort actie als reactie op de omgevingsstimulus. Dit kan verschillende acties inhouden, zoals je hoofd draaien om van dichterbij te kijken of je afwenden om naar iets anders te kijken.

Mogelijke valkuilen

Het perceptuele proces verloopt niet altijd soepel en er zijn een aantal dingen die de waarneming kunnen verstoren. Perceptuele stoornissen zijn cognitieve aandoeningen die worden gekenmerkt door een verminderd vermogen om objecten of concepten waar te nemen.

Sommige stoornissen die de waarneming kunnen beïnvloeden, zijn onder meer:

Ruimtelijke verwaarlozingssyndromen, waarbij geen aandacht wordt besteed aan prikkels aan één kant van het lichaam
Prosopagnosie, een aandoening die het moeilijk maakt om gezichten te herkennen
Afantasia, een aandoening die wordt gekenmerkt door een onvermogen om dingen in je geest te visualiseren
Schizofrenie, die wordt gekenmerkt door abnormale percepties van de werkelijkheid

Sommige van deze aandoeningen kunnen worden beïnvloed door genetica, terwijl andere het gevolg zijn van een beroerte of hersenletsel.

Geschiedenis van perceptie

Interesse in perceptie gaat terug tot de tijd van de oude Griekse filosofen die geïnteresseerd waren in hoe mensen de wereld kennen en inzicht verwerven.

Toen psychologie naar voren kwam als een wetenschap los van filosofie, raakten onderzoekers geïnteresseerd in het begrijpen van hoe verschillende aspecten van perceptie werkten, met name de perceptie van kleur. Naast het begrijpen van de fundamentele fysiologische processen die plaatsvinden, waren psychologen ook geïnteresseerd in het begrijpen hoe de geest deze waarnemingen interpreteert en organiseert. De Gestaltpsychologen stelden een holistische benadering voor, die suggereerde dat de som meer is dan de som der delen.

Cognitieve psychologen hebben ook geprobeerd te begrijpen hoe motivaties en verwachtingen een rol kunnen spelen in het waarnemingsproces.

Tegenwoordig werken onderzoekers ook aan het onderzoeken van perceptie op het neurale niveau en kijken ze hoe letsel, omstandigheden en stoffen de perceptie kunnen beïnvloeden.