Als je getuige zou zijn van een noodsituatie vlak voor je ogen, zou je zeker een of andere actie ondernemen om de persoon in de problemen te helpen, toch? Hoewel we allemaal graag zouden willen geloven dat dit waar is, suggereren psychologen dat het al dan niet ingrijpen van de zaak afhangt van het aantal andere aanwezige getuigen.
Wat is het omstandereffect?
De term omstandereffect verwijst naar het fenomeen waarbij hoe meer mensen aanwezig zijn, hoe kleiner de kans is dat mensen een persoon in nood helpen. Wanneer zich een noodsituatie voordoet, zullen waarnemers eerder actie ondernemen als er weinig of geen andere getuigen zijn. Door deel uit te maken van een grote menigte, hoeft geen enkele persoon verantwoordelijkheid te nemen voor een actie (of inactiviteit).
In een reeks klassieke onderzoeken ontdekten onderzoekers Bibb Latané en John Darley dat de hoeveelheid tijd die de deelnemer nodig heeft om actie te ondernemen en hulp te zoeken, varieert afhankelijk van het aantal andere waarnemers in de kamer. In één experiment werden proefpersonen in een van de drie behandelingsomstandigheden geplaatst: alleen in een kamer, met twee andere deelnemers of met twee bondgenoten die deden alsof ze normale deelnemers waren.
Terwijl de deelnemers vragenlijsten invulden, begon rook de kamer te vullen. Wanneer de deelnemers alleen waren, rapporteerde 75% de rook aan de onderzoekers. Daarentegen meldde slechts 38% van de deelnemers in een kamer met twee andere mensen de rook. In de laatste groep merkten de twee bondgenoten in het experiment de rook op en negeerden deze vervolgens, wat ertoe leidde dat slechts 10% van de deelnemers de rook meldde.
Aanvullende experimenten van Latané en Rodin (1969) toonden aan dat 70% van de mensen een vrouw in nood zou helpen als ze de enige getuige waren. Maar slechts ongeveer 40% bood hulp als er ook andere mensen aanwezig waren.
De zaak Kitty Genovese
Het meest aangehaalde voorbeeld van het omstandereffect in inleidende psychologieboeken is de brute moord op een jonge vrouw genaamd Catherine "Kitty" Genovese. Op vrijdag 13 maart 1964 kwam de 28-jarige Genovese thuis van zijn werk. Toen ze de ingang van haar appartement naderde, werd ze aangevallen en neergestoken door een man die later werd geïdentificeerd als Winston Moseley.
Ondanks de herhaalde oproepen van Genovese om hulp, belde geen van de tientallen mensen in het nabijgelegen flatgebouw die haar hoorden huilen de politie om het incident te melden. De aanval begon om 03:20 uur, maar pas om 03:50 uur nam iemand voor het eerst contact op met de politie.
Een eerste artikel in de New York Times maakte de zaak sensationeel en meldde een aantal feitelijke onjuistheden. Een artikel in het septembernummer van 2007 Amerikaanse psycholoog concludeerde dat het verhaal grotendeels verkeerd wordt weergegeven, voornamelijk vanwege de onnauwkeurigheden die herhaaldelijk zijn gepubliceerd in krantenartikelen en psychologieboeken.
Hoewel de zaak van Genovese onderhevig is geweest aan talloze verkeerde voorstellingen en onnauwkeurigheden, zijn er de afgelopen jaren talloze andere gevallen gemeld. Het omstandereffect kan duidelijk een krachtige impact hebben op sociaal gedrag, maar waarom gebeurt het precies? Waarom helpen we niet als we deel uitmaken van een menigte?
Verklaringen voor het omstandereffect
Er zijn twee belangrijke factoren die bijdragen aan het omstandereffect. Ten eerste zorgt de aanwezigheid van andere mensen voor een diffusie van verantwoordelijkheid. Omdat er andere waarnemers zijn, voelen individuen niet zoveel druk om actie te ondernemen. De verantwoordelijkheid om te handelen wordt verondersteld te worden gedeeld door alle aanwezigen.
De tweede reden is de noodzaak om zich op correcte en sociaal aanvaardbare manieren te gedragen. Wanneer andere waarnemers niet reageren, beschouwen individuen dit vaak als een signaal dat een reactie niet nodig of niet gepast is.
Onderzoekers hebben ontdekt dat toeschouwers minder snel ingrijpen als de situatie dubbelzinnig is. In het geval van Kitty Genovese meldden veel van de 38 getuigen dat ze geloofden dat ze getuige waren van een 'minnaarsruzie' en zich niet realiseerden dat de jonge vrouw daadwerkelijk werd vermoord.
Een crisis is vaak chaotisch en de situatie is niet altijd even helder. Omstanders kunnen zich afvragen wat er precies aan de hand is. Op zulke momenten kijken mensen vaak naar anderen in de groep om te bepalen wat gepast is. Als ze zien dat niemand anders reageert, geeft dat een signaal af dat er misschien geen actie nodig is.
Het omstandereffect voorkomen
Wat kun je doen om het omstandereffect te overwinnen? Sommige psychologen suggereren dat eenvoudigweg bewust zijn van deze neiging misschien wel de beste manier is om de cirkel te doorbreken. Wanneer u wordt geconfronteerd met een situatie die actie vereist, begrijp dan hoe het omstandereffect u kan tegenhouden en onderneem bewust stappen om deze te overwinnen. Dit betekent echter niet dat je jezelf in gevaar moet brengen.
Maar wat als u de persoon bent die hulp nodig heeft? Hoe kun je mensen inspireren om een handje toe te steken? Een vaak aanbevolen tactiek is om één persoon uit de menigte te onderscheiden. Maak oogcontact en vraag die persoon specifiek om hulp. Door uw verzoek te personaliseren en te individualiseren, wordt het veel moeilijker voor mensen om u af te wijzen.
