Een freudiaanse misstap, of parapraxis, is een verbale of geheugenfout waarvan wordt aangenomen dat deze verband houdt met het onbewuste. Deze slippen onthullen zogenaamd geheime gedachten en gevoelens die mensen koesteren. Typische voorbeelden zijn een persoon die zijn of haar partner bij de naam van een ex noemt, het verkeerde woord zegt of zelfs een geschreven of gesproken woord verkeerd interpreteert.
Wat zijn freudiaanse versprekingen?
Het was de beroemde psychoanalyticus Sigmund Freud die een verscheidenheid aan verschillende soorten en voorbeelden van Freudiaanse versprekingen beschreef in zijn boek uit 1901, 'The Psychopathology of Everyday Life'. Freud schreef dat spraakblunders het resultaat zijn van een "verontrustende invloed van iets buiten de bedoelde spraak", zoals een onbewuste gedachte, overtuiging of wens.
Hij ging ook in op het probleem van het vergeten van namen en zei dat het soms te maken kan hebben met repressie. Volgens hem worden onaanvaardbare gedachten of overtuigingen aan het bewustzijn onthouden, en deze uitglijders helpen onthullen wat er in het onbewuste verborgen is.
De originele freudiaanse slip
Freud baseerde zijn idee op zijn werk met een jonge man die een Latijnse uitdrukking uit 'De Aeneis' verkeerd citeerde. De jongeman had een van de Latijnse woorden laten vallen toen hij het herhaalde, en Freud geloofde dat het laten vallen van het woord een onthullende blik in zijn onderbewustzijn bood.
Door middel van psychoanalyse stelde Freud vast dat het woord de jongeman deed denken aan bloed, waarvan hij dacht dat het verband hield met een zwangerschapsangst die de man had ervaren met zijn vriendin. Freud suggereerde dat de man het woord had geblokkeerd omdat het hem aan deze negatieve ervaring herinnerde.
Waarom gebeuren er freudiaanse uitglijders?
We weten niet precies waarom Freudiaanse versprekingen voorkomen en omdat ze een geïmproviseerde fout van de spreker vereisen, zijn ze moeilijk te testen. Er zijn echter een paar mogelijke verklaringen voor waarom ze gebeuren en wat ze echt betekenen.
Gedachtenonderdrukking
Sommige onderzoeken ondersteunen Freuds theorie dat onbewuste of zelfs onderdrukte gedachten de kans op verbale misstappen kunnen vergroten.
Uit een onderzoek uit 1979 bleek bijvoorbeeld dat mensen die dachten een elektrische schok te krijgen, meer kans hadden om schokgerelateerde verbale fouten te maken. Degenen die in de buurt van een aantrekkelijke vrouwelijke onderzoeker waren, hadden ook meer kans om onzinzinnen te verwarren met woorden die verband hielden met mooie vrouwen.
In een beroemd experiment uit 1987 hadden deelnemers die specifiek gevraagd waren niet aan een witte beer te denken, de neiging om vrij vaak aan het dier te denken - gemiddeld een keer per minuut. Op basis van deze bevindingen ontwikkelde psycholoog Daniel Wegner wat hij een 'theorie van het ironische proces' noemde om uit te leggen waarom het onderdrukken van bepaalde gedachten zo moeilijk kan zijn.
Terwijl bepaalde delen van de hersenen de verborgen gedachten onderdrukken, 'checkt' een ander deel van onze geest af en toe om er zeker van te zijn dat we er nog steeds niet aan denken. .
In veel gevallen geldt dat hoe harder we proberen om ergens niet aan te denken, hoe vaker het in ons opkomt en hoe groter de kans dat we het verbaal uitdrukken. Deze paradox van gedachteonderdrukking kan bijzonder storend zijn voor mensen met een obsessief-compulsieve stoornis (OCS).
Taalverwerking
Verbale fouten kunnen ook verband houden met de manier waarop onze hersenen taal verwerken. We bewerken onze woorden in stilte voordat we spreken, en controleren onszelf op fouten of ongepast taalgebruik. Dit proces gebeurt constant; Freudiaanse misstappen kunnen momenten zijn waarop het proces faalde en een fout naar buiten gleed voordat de hersenen het konden opvangen.
Mensen maken ongeveer één tot twee fouten voor elke 1000 woorden die ze zeggen. Dit komt neer op ergens tussen de zeven en 22 verbale slip-ups gedurende de gemiddelde dag, afhankelijk van hoeveel iemand praat. Hoewel Freud veel verborgen betekenis aan deze fouten heeft gegeven, kunnen verbale fouten gewoon een onvermijdelijk onderdeel van het leven zijn.
Voorbeelden van freudiaanse uitglijders in de populaire cultuur
Tegenwoordig gebruiken we de term Freudiaanse verspreking vaak op een humoristische manier wanneer iemand een spraakfout maakt (vooral een met seksuele ondertoon). Je hebt waarschijnlijk in je eigen leven veel grappige versprekingen gehoord. Denk aan de keer dat je biologieleraar per ongeluk 'orgasme' uitsprak in plaats van 'organisme', of de keer dat je per ongeluk iemand vertelde dat je 'verdrietig je te ontmoeten!' in plaats van "Blij je te ontmoeten!"
Verbale blunders zorgen ook voor veel amusement wanneer ze worden uitgesproken door beroemde figuren, vooral wanneer dergelijke momenten op film worden vastgelegd.
Hier zijn slechts enkele moderne voorbeelden van beroemde freudiaanse versprekingen:
- Tijdens een preek van het Vaticaan in 2014 gebruikte paus Franciscus per ongeluk het Italiaanse woord "cazzo" (wat kan worden vertaald naar "penis" of "f***") in plaats van "caso" (wat "voorbeeld" betekent). De paus corrigeerde zichzelf snel, maar niet voordat de fout op tientallen websites, blogs en YouTube-video's werd gedeeld.
- Tijdens een televisietoespraak over onderwijs, bedoelde senator Ted Kennedy te zeggen: "Ons nationaal belang zou moeten zijn om de besten en slimsten aan te moedigen." In plaats daarvan zei Kennedy per ongeluk 'borst' - zijn handen grepen zelfs in de lucht terwijl hij het woord uitsprak. Terwijl hij zijn blunder snel corrigeerde en verder ging, leek de verspreking onthullend, gezien zijn handgebaren en de reputatie van de familie als rokkenjager.
- Op een etentje in Washington, D.C., verklaarde Condoleezza Rice, toen nationaal veiligheidsadviseur van president Bush: "Zoals ik tegen mijn man zei, zoals ik tegen president Bush zei." De freudiaanse misstap leek enkele verborgen gevoelens te onthullen die de ongehuwde Rice misschien jegens haar baas zou hebben.
- Toen actrice Amanda Seyfried op de Vandaag show om de film te promoten Ted 2, beschreef mede-presentator Willie Geist haar personage per ongeluk als "titsy" in plaats van "ditzy". Behalve dat het gewoon een grappige misstap was, onthulde de opmerking misschien wat hem echt bezighield.