De neiging om te overschatten hoeveel andere mensen het met ons eens zijn, staat bij sociaal psychologen bekend als het valse consensus-effect. Dit soort cognitieve vooringenomenheid leidt ertoe dat mensen geloven dat hun eigen waarden en ideeën 'normaal' zijn en dat de meerderheid van de mensen dezelfde mening deelt.
Laten we zeggen dat Jim's Facebook-nieuwsfeed vol staat met verhalen die een bepaald politiek standpunt bepleiten. Hoewel Jim die feed heeft samengesteld om mensen te bevatten die hij kent en wordt beïnvloed door een algoritme dat is gebaseerd op het gedrag van Jim, kan hij overschatten hoeveel mensen het met dit standpunt eens zijn.
Waarom gebeurt het valse consensuseffect?
Een van de mogelijke oorzaken van het valse consensus-effect is de zogenaamde beschikbaarheidsheuristiek. Wanneer we proberen in te schatten hoe vaak of waarschijnlijk iets is, hebben we de neiging om naar de voorbeelden te kijken die het gemakkelijkst in ons opkomen.
Als u probeert vast te stellen of andere mensen uw overtuigingen delen, zult u waarschijnlijk denken aan mensen die het meest op u lijken, zoals uw familie en vrienden, en het is zeer waarschijnlijk dat ze veel dingen met u gemeen hebben.
Onderzoekers hebben gesuggereerd dat er drie hoofdredenen zijn waarom valse consensus optreedt:
- Het is waarschijnlijker dat onze familie en vrienden op ons lijken en veel van dezelfde overtuigingen en gedragingen delen.
- Geloven dat andere mensen op dezelfde manier denken en handelen als wij, kan ons zelfrespect ten goede komen. Om ons goed te voelen over onszelf, zijn we gemotiveerd om te denken dat andere mensen net als wij zijn.
- We zijn het meest vertrouwd met onze eigen houdingen en overtuigingen. Aangezien deze ideeën altijd in de voorhoede van onze geest staan, is de kans groter dat we het opmerken wanneer andere mensen een vergelijkbare houding delen.
Factoren die het valse consensuseffect beïnvloeden
Het valse consensus-effect is in bepaalde situaties meestal sterker. Als we iets echt belangrijk vinden of vertrouwen hebben in ons standpunt, is de mate van valse consensus meestal sterker; dat wil zeggen, we gaan er waarschijnlijk van uit dat meer mensen het met ons eens zijn
Als u zich bijvoorbeeld grote zorgen maakt over het milieu, zal u waarschijnlijk eerder het aantal mensen overschatten dat zich ook grote zorgen maakt over milieukwesties.
Het effect is ook sterker in gevallen waarin we er heel zeker van zijn dat onze overtuigingen, meningen of ideeën de juiste zijn. Als u er absoluut 100% van overtuigd bent dat het aannemen van een bepaalde wet de hoeveelheid misdaad in uw gemeenschap zal verminderen, zijn eerder geneigd te geloven dat de meerderheid van de andere kiezers in uw stad ook de goedkeuring van de wet zullen steunen.
Ten slotte hebben we meer kans om het valse consensus-effect te ervaren in gevallen waarin situationele factoren een grote rol spelen. Stel je bijvoorbeeld voor dat je naar een film gaat, maar je vindt de film verschrikkelijk omdat de speciale effecten zo slecht zijn . Aangezien je ervan uitgaat dat alle anderen die de film bekijken dezelfde ervaring delen en dezelfde meningen vormen, zou je ten onrechte kunnen denken dat alle andere kijkers ook jouw overtuiging zullen delen dat de film verschrikkelijk is.
Onderzoek naar het valse consensus-effect
Het valse consensuseffect werd voor het eerst genoemd en beschreven in de late jaren zeventig door onderzoeker Lee Ross en zijn collega's
In één experiment lieten de onderzoekers studiedeelnemers lezen over een situatie waarin een conflict plaatsvond, evenals twee verschillende manieren om op het conflict te reageren. De deelnemers werd vervolgens gevraagd om te zeggen welke van de twee opties ze zouden kiezen, te raden welke optie andere mensen waarschijnlijk zouden kiezen en het type mensen te beschrijven dat voor elk van de twee opties zou kiezen.
De onderzoekers ontdekten dat ongeacht welke van de opties de deelnemers kozen, ze ook de neiging hadden te geloven dat de meerderheid van de mensen ook die optie zou kiezen. De onderzoekers ontdekten ook dat mensen de neiging hadden om extremere beschrijvingen te geven van de kenmerken van mensen die de alternatieve opties zouden kiezen.
