Een persoon met een stoornis in de impulsbeheersing is vaak niet in staat de plotselinge, krachtige drang te weerstaan om iets te doen dat de rechten van anderen kan schenden of in strijd is met maatschappelijke normen. Deze impulsieve gedragingen kunnen herhaaldelijk, snel en zonder rekening te houden met de gevolgen van de acties. Pyromanie (opzettelijk vuur maken) en kleptomanie (de drang om te stelen) zijn bekende voorbeelden, maar er zijn er meer.
Tekenen en symptomen
Er zijn enkele tekenen en symptomen die bij sommige personen kunnen wijzen op een stoornis in de impulsbeheersing. Het is niet altijd eenvoudig om een aandoening te identificeren, maar de volgende vlaggen kunnen reden tot aandacht zijn.
- Gedragssymptomen: Stelen, liegen, branden stichten, riskant of promiscue gedrag, agressief of vluchtig gedrag
- Cognitieve symptomen: Obsessief gedrag, prikkelbaar of geagiteerd zijn, woedend worden en slecht concentratievermogen
- Sociale en emotionele symptomen: Laag zelfbeeld, sociale terugtrekking of isolatie, afstandelijkheid en/of angst, drastische verschuivingen in gedachten en stemmingen, en schuld- of spijtgevoelens
Wanneer een gedrag een stoornis wordt
Typisch is een impulsieve actie het gevolg van de spanning die is opgebouwd tot het punt waarop de persoon het niet langer kan weerstaan. Het onmiddellijke gevoel van verlichting van impulsief gedrag is echter van korte duur.
Gevoelens zoals schuld of schaamte kunnen volgen, en herhaalde impulsieve handelingen kunnen op de lange termijn leiden tot een aantal negatieve gevolgen, zoals grotere emotionele stress of spijt.
Wanneer de emotionele tol of het impulsieve gedrag onhandelbaar wordt of het dagelijks leven ernstig verstoort, is een stoornis in de impulsbeheersing een waarschijnlijke oorzaak.
Risicofactoren
Zowel interne als externe stressoren zijn bekende triggers voor verminderde impulscontrole. Van veel soorten stoornissen in de impulsbeheersing wordt gedacht dat ze voortkomen uit onderliggende neurologische kwetsbaarheden in combinatie met omgevingsstress.
Enkele risicofactoren zijn:
- Man zijn (mannen zijn meer vatbaar voor stoornissen in de impulsbeheersing dan vrouwen)
- Genetische aanleg
- Chronisch drugs- of alcoholgebruik
- Onderworpen zijn aan trauma, misbruik of verwaarlozing
- Blootstelling aan geweld of agressie
Bepaalde soorten chemische onevenwichtigheden kunnen bij sommige personen bijdragen aan een stoornis in de impulsbeheersing. Bijkomende psychische problemen, zoals depressie of obsessief-compulsieve stoornis (OCS), komen vaak voor bij mensen met een stoornis in de impulsbeheersing.
Veelvoorkomende soorten en behandelingen
De term stoornis in de impulsbeheersing is een categorie van psychische problemen die verstoringen, impulsbeheersings- en gedragsstoornissen omvatten. Enkele veel voorkomende soorten stoornissen in de impulsbeheersing zijn:
Pyromanie
Mensen met dit type stoornis in de impulsbeheersing stichtten opzettelijk branden zonder rekening te houden met de vernietiging of verwonding die hun acties kunnen veroorzaken. Het is gebruikelijk dat veel veroordeelde brandstichters met duidelijke pyromanie ook persoonlijkheidsstoornissen hebben, zoals antisociale en borderline-persoonlijkheidsstoornissen.
De behandeling omvat vaak het aanpakken van een onderliggende psychische aandoening met medicatie. Cognitieve gedragstherapie technieken zijn ook gebruikt.
Intermitterende explosieve stoornis
Intermitterende explosieve stoornis wordt gediagnosticeerd wanneer een persoon, bij meerdere gelegenheden, heeft gehandeld op basis van agressieve impulsen en ernstig agressieve handelingen heeft gepleegd, zoals aanranding of vernieling van eigendommen. Een manier waarop het wordt geïdentificeerd, is door de ernst van het agressieve gedrag van de persoon (het staat niet in verhouding tot de trigger die eraan voorafging).
Studies hebben een verband gevonden tussen posttraumatische stressstoornis (PTSS) en intermitterende explosieve stoornis.
Personen met een intermitterende explosieve stoornis kunnen baat hebben bij een behandeling die zowel medicatie als cognitieve gedragstherapie omvat.
Kleptomanie
Dit is de constante en onweerstaanbare drang om te stelen. Kleptomanie is ongebruikelijk omdat mensen met deze impulsbeheersingsstoornis vaak dingen stelen die weinig persoonlijke of geldwaarde hebben.
Kleptomanie kan subtypen hebben die meer lijken op een obsessieve-compulsieve stoornis (OCS), en andere die meer lijken op verslavende en stemmingsstoornissen. Het komt vaak voor dat mensen met kleptomanie (en hun eerstegraads familieleden) andere comorbide psychiatrische of verslavingsproblemen hebben.
Effectieve behandelingsopties voor kleptomanie kunnen variëren, afhankelijk van het subtype dat bij het individu duidelijk is. Cognitieve gedragstherapie en medicatie zijn effectief gebleken. Lithium-, anti-epileptica en opioïde-antagonisten zijn in bepaalde omstandigheden veelbelovend.
Een woord van Verywell
Naast de hierboven beschreven stoornissen zijn er nog andere stoornissen in de impulsbeheersing. Een getrainde professional kan een volledige evaluatie en een uitgebreid behandelprogramma bieden dat sociale vaardigheden opbouwt en versterkt. Een therapeut kan zich bijvoorbeeld concentreren op het oplossen van problemen, manieren om een fixatie met onmiddellijke bevrediging te overwinnen en strategieën om impulsen te beteugelen door middel van technieken die helpen bij het ontwikkelen van een betere zelfbeheersing.