Toen psychologie voor het eerst naar voren kwam als een wetenschap los van biologie en filosofie, begon het debat over hoe de menselijke geest en het gedrag te beschrijven en te verklaren. De verschillende psychologiescholen vertegenwoordigen de belangrijkste theorieën binnen de psychologie.
De eerste denkrichting, het structuralisme, werd bepleit door de oprichter van het eerste psychologielab, Wilhelm Wundt. Vrijwel onmiddellijk begonnen andere theorieën op te duiken en te strijden om dominantie in de psychologie.
In het verleden identificeerden psychologen zich vaak uitsluitend met één enkele denkrichting. Tegenwoordig hebben de meeste psychologen een eclectische kijk op psychologie. Ze putten vaak uit ideeën en theorieën van verschillende scholen in plaats van vast te houden aan een enkelvoudig perspectief.
De volgende zijn enkele van de belangrijkste stromingen die onze kennis en begrip van psychologie hebben beïnvloed:
Structuralisme en functionalisme: vroege denkrichtingen
Structuralisme wordt algemeen beschouwd als de eerste denkrichting in de psychologie. Deze visie was gericht op het opsplitsen van mentale processen in de meest elementaire componenten. Belangrijke denkers die met het structuralisme in verband worden gebracht, zijn onder meer Wilhelm Wundt en Edward Titchener. De focus van het structuralisme lag op het terugbrengen van mentale processen tot hun meest basale elementen. De structuralisten gebruikten technieken zoals introspectie om de innerlijke processen van de menselijke geest te analyseren.
Het functionalisme ontstond als reactie op de theorieën van de structuralistische denkrichting en werd sterk beïnvloed door het werk van William James. Het werkte op de functies en aanpassingen van de geest. In tegenstelling tot sommige van de andere bekende stromingen in de psychologie, wordt functionalisme niet geassocieerd met een enkele dominante theoreticus. In plaats daarvan zijn er een aantal verschillende functionalistische denkers geassocieerd met deze visie, waaronder John Dewey, James Rowland Angell en Harvey Carr.
Auteur David Hothersall merkt echter op dat sommige historici zich zelfs afvragen of functionalisme wel als een formele psychologieschool moet worden beschouwd, gezien het ontbreken van een centrale leider of een geformaliseerde reeks ideeën.
In plaats van zich te concentreren op de mentale processen zelf, waren functionalistische denkers geïnteresseerd in de rol die deze processen spelen.
Gestaltpsychologie
Gestaltpsychologie is een psychologieschool die gebaseerd is op het idee dat we dingen als verenigde gehelen ervaren. Deze benadering van psychologie begon in Duitsland en Oostenrijk aan het einde van de 19e eeuw als reactie op de moleculaire benadering van het structuralisme.
In plaats van gedachten en gedrag tot in hun kleinste elementen op te splitsen, geloofden de gestaltpsychologen dat je naar de hele ervaring moet kijken. Volgens de Gestaltdenkers is het geheel meer dan de som der delen.
De behavioristische denkrichting in de psychologie
Het behaviorisme werd in de jaren vijftig een dominante denkrichting. Het was gebaseerd op het werk van denkers zoals:
- John B. Watson
- Ivan Pavlov
- B.F. Skinner
Het behaviorisme suggereert dat al het gedrag kan worden verklaard door omgevingsfactoren in plaats van door interne krachten. Het behaviorisme is gericht op waarneembaar gedrag. Theorieën over leren, waaronder klassieke conditionering en operante conditionering, waren de focus van veel onderzoek.
De gedragsschool van de psychologie had een significante invloed op de loop van de psychologie, en veel van de ideeën en technieken die uit deze school van denken voortkwamen, worden vandaag de dag nog steeds veel gebruikt. Gedragstraining, symbolische economieën, aversietherapie en andere technieken worden vaak gebruikt in programma's voor psychotherapie en gedragsverandering.
De psychoanalytische denkrichting
Psychoanalyse is een psychologieschool opgericht door Sigmund Freud. Deze stroming benadrukte de invloed van het onbewuste op gedrag.
Freud geloofde dat de menselijke geest uit drie elementen bestond: het id, het ego en het superego. Het id bestaat uit oerdrang, terwijl het ego de component is van de persoonlijkheid die belast is met het omgaan met de werkelijkheid. Het superego is het deel van de persoonlijkheid dat alle idealen en waarden bevat die we internaliseren van onze ouders en cultuur. Freud geloofde dat de interactie van deze drie elementen leidde tot al het complexe menselijke gedrag.
Freuds denkrichting was enorm invloedrijk, maar zorgde ook voor veel discussie. Deze controverse bestond niet alleen in zijn tijd, maar ook in moderne discussies over Freuds theorieën.
Andere belangrijke psychoanalytische denkers zijn onder meer:
- Anna Freud
- Carl Jungo
- Erik Erikson
De humanistische denkrichting
De humanistische psychologie ontwikkelde zich als een reactie op de psychoanalyse en het behaviorisme. De humanistische psychologie richtte zich in plaats daarvan op individuele vrije wil, persoonlijke groei en het concept van zelfverwezenlijking. Terwijl vroege stromingen voornamelijk gericht waren op abnormaal menselijk gedrag, verschilde de humanistische psychologie aanzienlijk in haar nadruk op het helpen van mensen om hun potentieel te bereiken en te vervullen.
Belangrijke humanistische denkers zijn onder meer:
- Abraham Maslow
- Carl Rogers
Humanistische psychologie blijft tegenwoordig behoorlijk populair en heeft een aanzienlijke invloed gehad op andere gebieden van de psychologie, waaronder positieve psychologie. Deze specifieke tak van psychologie is erop gericht mensen te helpen een gelukkiger, meer bevredigend leven te leiden.
Cognitieve School voor Psychologie
Cognitieve psychologie is de school voor psychologie die mentale processen bestudeert, waaronder hoe mensen denken, waarnemen, onthouden en leren. Als onderdeel van het grotere veld van de cognitieve wetenschap is deze tak van psychologie gerelateerd aan andere disciplines, waaronder neurowetenschappen, filosofie en taalkunde.
Cognitieve psychologie begon in de jaren vijftig op te duiken, deels als reactie op het behaviorisme. Critici van het behaviorisme merkten op dat het geen rekening hield met de invloed van interne processen op het gedrag. Deze periode wordt soms de 'cognitieve revolutie' genoemd, omdat er een schat aan onderzoek naar onderwerpen als informatieverwerking, taal, geheugen en perceptie begon te ontstaan.
Een van de meest invloedrijke theorieën van deze stroming waren de stadia van de cognitieve ontwikkelingstheorie, voorgesteld door Jean Piaget.
Een woord van Verywell
Hoewel sommige stromingen in de vergetelheid zijn geraakt, hebben ze allemaal een invloed gehad op het verloop van de ontwikkeling van de psychologie. Enkele recentere stromingen in de psychologie, waaronder het behaviorisme en de cognitieve psychologie, blijven zeer invloedrijk.
Tegenwoordig stemmen veel psychologen zich niet alleen af op één enkele denkrichting. In plaats daarvan kunnen ze een meer eclectische benadering kiezen, gebruikmakend van veel verschillende perspectieven en theoretische achtergronden.
