Seks is een belangrijk onderdeel van het grootste deel van ons leven en niet minder voor mensen met een bipolaire stoornis. Maar het onderhouden van een gezonde seksuele relatie wanneer bipolair zo complex kan zijn als de ziekte zelf.
Afhankelijk van het individu kan het gedrag variëren van perioden van buitensporige seksualiteit tot perioden waarin het seksuele libido en de seksuele functie ernstig verminderd zijn. Deze hoge mate van variabiliteit kan van invloed zijn op iemands vermogen om te daten of een langdurige relatie te onderhouden.
Aan de ene kant kan de impulsiviteit die gepaard gaat met bipolaire manie ongezond en zelfs kwetsend gedrag aanwakkeren, terwijl de ontberingen van depressie zelfs de meest toegewijde relaties kunnen belasten.
Manie en hyperseksualiteit
Hyperseksualiteit is een van de gedragingen die zich kunnen manifesteren als een symptoom van manie. Het wordt gedefinieerd als de toegenomen behoefte aan seksuele bevrediging, gekenmerkt door verminderde remmingen en/of het verlangen naar verboden seks.
Het is niet ongebruikelijk dat mensen een verhoogd gevoel van seksualiteit ervaren tijdens een manische episode. Op zich is dit geen probleem. Het is wanneer het gepaard gaat met impulsiviteit, het nemen van risico's, slecht beoordelingsvermogen en uitgebreidheid - allemaal kenmerken van bipolaire manie - dat hyperseksualiteit destructief kan zijn.
Wanneer het najagen van seks dwangmatig wordt, kan het zelfs worden geclassificeerd als een seksverslaving. Hoewel de classificatie nog steeds als controversieel wordt beschouwd, wordt er gezegd dat een persoon een verslaving heeft wanneer hij of zij buitensporig veel tijd besteedt aan seksueel gerelateerde activiteiten tot het punt waarop belangrijke sociale, beroepsmatige of recreatieve activiteiten worden verwaarloosd.
Kenmerken van seksverslaving kunnen zijn:
- Anonieme seks met meerdere partners
- Dwangmatige masturbatie
- Dwangmatige seks met sekswerkers
- Frequent betuttelen van seksueel getinte instellingen
- Gewoon exhibitionisme
- Gewoon voyeurisme
- Ongepast seksueel aanraken
- Meerdere affaires buiten een vaste relatie
Hoewel hyperseksualiteit en seksverslaving geen inherente facetten zijn van bipolaire manie, is het belangrijk om de tekenen te herkennen.
Niet alleen kunnen deze gedragingen anders stabiele relaties schaden, maar ze kunnen het individu ook een verhoogd risico geven op seksueel overdraagbare infecties en andere schade. Als zodanig wordt het vinden van de juiste combinatie van medicijnen om manie onder controle te houden als essentieel beschouwd om te voorkomen dat hyperseksualiteit destructief wordt.
Impact van depressie op seksuele functie
Depressie kan de zin in seks doden. En het is niet alleen de stemmingsstoornis zelf die hieraan bijdraagt; de medicijnen die worden gebruikt om depressie te behandelen, kunnen het libido en het vermogen van een persoon om seksueel te functioneren onderdrukken
Mensen met een bipolaire stoornis hebben soms maanden of zelfs jaren geen interesse in seks. Dit maakt het nastreven of onderhouden van een relatie des te moeilijker. Depressie voedt van nature gevoelens van ontoereikendheid en zelfverwijt, wat zich vertaalt naar hoe men over seks in het algemeen denkt.
Bipolaire stoornis kan seksuele relaties op een aantal verschillende manieren uitdagen:
- Slaapgebrek: Uitputting kan zelfs het najagen van seks emotioneel en fysiek uitputtend maken.
- medicijnen: Bepaalde medicijnen die worden gebruikt om een bipolaire stoornis te behandelen (met name selectieve serotonineheropnameremmers of SSRI's) kunnen iemands seksuele verlangen en/of het vermogen om een orgasme of erectie te krijgen, verminderen.
- Negatieve cyclus: Hoe minder seks een persoon heeft, hoe meer hij of zij zich schuldig kan voelen en aan zichzelf kan twijfelen.
- Zelfzorg: Gebrek aan hygiëne en verzorging gaat vaak gepaard met deze gevoelens.
- Zelfvertrouwen: De bipolaire persoon zal zich vaak fysiek onaantrekkelijk en ongewenst voelen. Gevoelens van ontoereikendheid, kwetsbaarheid en waardeloosheid kunnen ook interfereren met intimiteit.
Een gebrek aan seksuele interesse is slechts een van de mogelijke gevolgen van een bipolaire depressie. In sommige gevallen zal een persoon zich juist op de tegenovergestelde manier gedragen, symptomen van hyperseksualiteit vertonen als een middel om deze negatieve gevoelens te compenseren.
Hoewel de behandeling van bipolaire depressie altijd de primaire focus moet blijven, hoeft dit niet per se ten koste te gaan van iemands libido. Er zijn manieren om de seksuele bijwerkingen van bipolaire medicijnen te beheersen zonder de behandeling in gevaar te brengen.
Over het algemeen zijn SSRI's niet bijzonder effectief gebleken voor bipolaire stoornis. Stemmingsstabilisatoren zoals lithium, Depakote (valproïnezuur) en Lamictal (lamotrigine) worden als effectiever beschouwd en hebben doorgaans minder seksuele bijwerkingen.