Atypische depressie is een type depressie dat niet volgt op wat werd beschouwd als de "typische" presentatie van de stoornis. Over het algemeen ervaren mensen met een atypische depressie vergelijkbare symptomen als mensen met een depressieve stoornis (MDD), maar met één cruciaal verschil: stemmingsreactiviteit. Met andere woorden, de stemming van een persoon kan verbeteren als er iets positiefs gebeurt.
Atypische depressie, die nu wordt aangeduid als depressieve stoornis met atypische kenmerken, komt eigenlijk vrij vaak voor. In tegenstelling tot andere vormen van depressie, kunnen mensen met een atypische depressie beter reageren op een type antidepressivum dat bekend staat als een monoamineoxidaseremmer (MAOI). MDD met atypische symptomen heeft ook een vroege leeftijd en wordt meestal gediagnosticeerd in de tienerjaren.
Symptomen
Naast de kernsymptomen van depressie, kunnen mensen met een atypische depressie ook de volgende symptomen ervaren:
- Een stemming die tijdelijk opfleurt na een positieve gebeurtenis of blij nieuws
- Verhoogde eetlust en gewichtstoename
- Een zwaar gevoel in de armen of benen
- Pijn in het lichaam
- 's Nachts of overdag lang slapen (hypersomnie)
- Extreme gevoeligheid voor afwijzing of waargenomen kritiek
Minder vaak voorkomende symptomen zijn:
- Slapeloosheid
- Hoofdpijn
- Eet stoornissen
- Slecht lichaamsbeeld
Oorzaken
De reden waarom sommige mensen een atypische depressie ervaren, is niet bekend. Een mogelijke oorzaak van atypische depressie is een disbalans in bepaalde neurotransmitters, waaronder dopamine, serotonine en noradrenaline, die allemaal de stemming beïnvloeden.
Andere factoren die uw risico op atypische depressie kunnen verhogen, zijn onder meer:
- Familiegeschiedenis. U heeft meer kans op symptomen van een atypische depressie als anderen in uw familie ook een depressie of een ander type stemmingsstoornis hebben.
- Bepaalde medische aandoeningen. U heeft meer kans op een atypische depressie als u een voorgeschiedenis heeft van bipolaire stoornissen, angststoornissen, vermijdende persoonlijkheden, lichamelijke dysmorfe stoornis of sociale fobie.
- Substantie gebruik. Het hebben van een voorgeschiedenis van middelengebruik kan ook de kans op depressie vergroten.
Diagnose
Het stellen van een juiste diagnose is een cruciale stap om de behandeling te krijgen die u of uw geliefde nodig heeft. Helaas is er, in tegenstelling tot veel andere gezondheidsproblemen, geen laboratoriumtest, röntgenfoto of lichamelijk onderzoek dat een definitieve diagnose kan stellen. In plaats daarvan zal uw arts een klinische diagnose moeten stellen waarbij rekening moet worden gehouden met uw familiegeschiedenis, risicofactoren, symptomen en eventuele onderliggende gezondheidsproblemen.
Om gezondheidsproblemen uit te sluiten die symptomen van depressie kunnen veroorzaken of een onderliggende oorzaak kunnen zijn, kunt u een bloedtest, medicijnscreening en beeldvormende onderzoeken (zoals een CT-scan of MRI van de hersenen) ondergaan.
U kunt waarschijnlijk ook een depressietest ondergaan, die tijdens het examen mondeling kan worden gedaan door een arts of professional in de geestelijke gezondheidszorg, of via papier of een digitaal apparaat voordat u naar de arts gaat. Sommige artsen vergelijken uw antwoorden en symptomen met de diagnostische criteria die in de Diagnostische en statistische handleiding voor geestelijke aandoeningen (DSM-5), maar dat is slechts een deel van de diagnostische puzzel.
Volgens de DSM-5 moet een persoon, om de diagnose depressieve stoornis met atypische symptomen te krijgen, het vermogen vertonen om zich tijdelijk beter te voelen als reactie op een positieve levensgebeurtenis (stemmingsreactiviteit), plus twee van de volgende criteria voor een periode van twee of meer weken:
- Overmatig eten of gewichtstoename
- Overmatige slaap
- Vermoeidheid, zwakte en gevoel "verzwaard"
- Intense gevoeligheid voor afwijzing
- Sterk reactieve stemmingen
Behandeling
Hoewel selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI's) en andere nieuwere medicijnen vaak de eerste keus zijn voor de behandeling van depressie vanwege hun gunstige bijwerkingenprofielen, hebben patiënten met atypische depressie de neiging om beter te reageren op monoamineoxidaseremmers (MAO-remmers).
Enkele veel voorkomende MAO-remmers zijn:
- Nardil (fenelzine)
- Parnate (tranylcypromine)
- Marplan (isocarboxazide)
- Emsam (selegiline)
Toch kunnen SSRI's eerst worden voorgeschreven, simpelweg omdat ze niet het potentieel hebben voor ernstige bijwerkingen of dieetbeperkingen die MAO-remmers hebben. Om bijvoorbeeld potentieel fatale hoge bloeddrukpieken te voorkomen, is het noodzakelijk om voedsel en dranken met een hoog tyraminegehalte te vermijden tijdens het gebruik van MAO-remmers.
Wellbutrin ((bupropion) is een ander medicijn dat wordt gebruikt bij de behandeling van atypische depressie en wordt vaak samen met andere antidepressiva voorgeschreven om eventuele seksuele bijwerkingen van die medicijnen tegen te gaan.
Psychotherapie, of gesprekstherapie, is ook een belangrijk onderdeel van een behandelplan voor atypische depressie. Het is wetenschappelijk bewezen dat cognitieve gedragstherapie (CGT) effectief is bij de behandeling van symptomen van depressie.
CGT kan je helpen copingvaardigheden te ontwikkelen om je stress beter te beheersen, om te gaan met negatieve gedachten en emoties en om je angsten te beheersen. Deze vaardigheden kunnen met name nuttig zijn als u wacht tot antidepressiva beginnen te werken.
Andere soorten psychotherapie die kunnen worden gebruikt voor atypische depressie zijn onder meer:
- gedragstherapie
- Cognitieve therapie
- Dialectische gedragstherapie
- Individuele, groeps- en gezinstherapie
- Interpersoonlijke therapie
- Psychodynamische therapie
Naast medicatie en psychotherapie kan de behandeling van atypische depressie ook elke ochtend 30 tot 45 minuten lichttherapie (fototherapie) omvatten, met behulp van een lichtbak met een minimaal vermogen van 10.000 lux.
Omgaan met
Als een atypische depressie uw dagelijkse activiteiten verstoort, is het een geweldige eerste stap om samen met uw arts een behandelplan op te stellen dat medicatie en psychotherapie omvat. Daarnaast zijn er aanpassingen in de levensstijl die de symptomen kunnen verlichten en u kunnen helpen er beter mee om te gaan.
- Geef prioriteit aan voeding en beweging. Door je best te doen om je aan een gezond dieet en regelmatig trainingsprogramma te houden, zal je algehele gezondheid verbeteren en de symptomen van atypische depressie helpen verminderen. Streef ernaar om vijf dagen per week 30-60 minuten per dag te sporten.
- Oefen mindfulness-meditatie en diepe ademhaling. Diepe ademhalingsoefeningen in combinatie met mindfulness-meditatie kunnen je leren bewust te worden van je gedachten en gevoelens zonder erop te reageren.
- Schrijf in een dagboek. Journaling, of expressief schrijven, is een sterk aanbevolen hulpmiddel om met depressie om te gaan. Of je het nu dagelijks of wekelijks doet, als je een gewoonte maakt van het bijhouden van een dagboek, kun je je gevoelens verkennen en veel van de negatieve effecten van stress tegengaan.
- Zoek steun. Misschien is het belangrijkste dat u kunt doen om met depressie om te gaan en isolement te voorkomen, het ontwikkelen van sterke sociale steun. Dit kan vertrouwde familie en vrienden zijn of een online of persoonlijke depressieondersteuningsgroep met wie u contact kunt maken en uw gevoelens en ervaringen kunt delen.
Als u of een geliefde worstelt met depressie, neem dan contact op met de Nationale Hulplijn voor Substance Abuse and Mental Health Services Administration (SAMHSA) op 1-800-662-4357 voor informatie over ondersteunings- en behandelfaciliteiten bij u in de buurt.
Zie onze Nationale Hulplijn Database voor meer informatie over geestelijke gezondheid.
Een woord van Verywell
Het is belangrijk om voor behandeling naar een professional in de geestelijke gezondheidszorg te gaan in plaats van naar uw huisarts. Niet alle soorten depressie zijn hetzelfde en ze reageren ook niet op dezelfde medicijnen. Een arts in de huisartsenpraktijk heeft waarschijnlijk niet de ervaring die nodig is om onderscheid te maken tussen de subtypes of om te weten welke behandelingskeuzes het meest waarschijnlijk werken.
Als u door verzekering of financiële omstandigheden wordt gedwongen om een huisarts te raadplegen voor uw behandeling, doe dan het nodige om het potentiële tekort aan kennis van uw arts te compenseren. Als u uzelf onderwijst en een actieve rol speelt in uw behandeling, is de kans kleiner dat u door de diagnostische scheuren glipt.
