De sociale uitwisselingstheorie stelt dat sociaal gedrag het resultaat is van een uitwisselingsproces. Het doel van deze uitwisseling is om de voordelen te maximaliseren en de kosten te minimaliseren. Volgens deze theorie, ontwikkeld door socioloog George Homans, wegen mensen de mogelijke voordelen en risico's van sociale relaties af. Wanneer de risico's opwegen tegen de beloningen, zullen mensen die relatie beëindigen of verlaten.
De meeste relaties bestaan uit een zekere mate van geven en nemen, maar dit betekent niet dat ze altijd gelijk zijn. Sociale uitwisseling suggereert dat het de waardering van de voordelen en kosten van elke relatie is die bepalen of we ervoor kiezen om een sociale associatie voort te zetten.
Kosten versus voordelen
Kosten hebben betrekking op dingen die u als minpunten ziet, zoals geld, tijd en moeite moeten steken in een relatie. Als je bijvoorbeeld een vriend hebt die altijd geld van je moet lenen, dan zou dit als een hoge kostenpost worden gezien.
De voordelen zijn dingen die je uit de relatie haalt, zoals plezier, vriendschap, kameraadschap en sociale steun. Je vriend is misschien een beetje een freeloader, maar brengt veel plezier en opwinding in je leven. Terwijl je de waarde van de vriendschap bepaalt, zou je kunnen besluiten dat de voordelen opwegen tegen de mogelijke kosten.
Sociale uitwisselingstheorie suggereert dat we in wezen de voordelen nemen en de kosten aftrekken om te bepalen hoeveel een relatie waard is. Positieve relaties zijn die waarin de baten opwegen tegen de kosten, terwijl negatieve relaties optreden wanneer de kosten groter zijn dan de baten.
Verwachtingen en vergelijkingsniveaus
Kosten-batenanalyse speelt een belangrijke rol in het sociale uitwisselingsproces, maar dat geldt ook voor verwachtingen. Omdat mensen de voordelen afwegen tegen de kosten, doen ze dit door een vergelijkingsniveau vast te stellen dat vaak wordt beïnvloed door ervaringen uit het verleden. Als je altijd slechte vriendschappen hebt gehad, zullen je vergelijkingsniveaus aan het begin van een relatie lager zijn dan die van iemand die altijd ondersteunende en zorgzame vrienden heeft gehad.
Als je vorige romantische partner je bijvoorbeeld overladen heeft met uitingen van genegenheid, zal je vergelijkingsniveau voor je volgende relatie behoorlijk hoog zijn als het gaat om genegenheid. Als je volgende romantische partner de neiging heeft om meer gereserveerd en minder emotioneel te zijn, voldoet die persoon misschien niet aan je verwachtingen.
De alternatieven evalueren
Een ander aspect van het sociale uitwisselingsproces is het kijken naar de mogelijke alternatieven. Nadat u de kosten en baten hebt geanalyseerd en deze hebt afgezet tegen uw vergelijkingsniveaus, kunt u mogelijk gaan kijken naar mogelijke alternatieven.
De relatie kan misschien niet overeenkomen met uw vergelijkingsniveaus, maar als u de mogelijke alternatieven onderzoekt, zou u kunnen vaststellen dat de relatie nog steeds beter is dan al het andere dat beschikbaar is. Als gevolg hiervan zou u terug kunnen gaan en de relatie opnieuw kunnen beoordelen in termen van wat nu een wat lager vergelijkingsniveau kan zijn.
De huwelijksreisfase
De lengte van een vriendschap of romance kan ook een rol spelen in het sociale uitwisselingsproces. Tijdens de eerste weken of maanden van een relatie, vaak de 'huwelijksreisfase' genoemd, is de kans groter dat mensen de sociale uitwisselingsbalans negeren. Dingen die normaal gezien als hoge kosten zouden worden beschouwd, worden afgewezen, genegeerd of geminimaliseerd, terwijl potentiële voordelen vaak worden overdreven.
Wanneer deze wittebroodswekenperiode eindelijk ten einde loopt, zal er vaak een geleidelijke evaluatie van het uitwisselingssaldo plaatsvinden. Nadelen zullen duidelijker worden en voordelen zullen realistischer worden gezien. Deze herijking van het ruilsaldo kan ook leiden tot het beëindigen van de relatie als het saldo te ver naar de negatieve kant doorslaat.