Medicatietolerantie, of medicijntolerantie, treedt op wanneer het lichaam aan een medicijn went, zodat ofwel meer medicatie nodig is om het gewenste effect te geven, ofwel een ander medicijn nodig is. Afhankelijk van het medicijn kan tolerantie zich acuut ontwikkelen, in een aantal dagen of chronisch, gedurende een aantal weken of maanden.
Er zijn verschillende mechanismen achter tolerantie, waaronder veranderingen in het metabolisme van een medicijn, cellulaire veranderingen of gedragseffecten. Tolerantie is niet altijd negatief en mensen kunnen in de loop van de tijd ook tolerantie ontwikkelen voor de bijwerkingen van een medicijn.
Het is belangrijk om te begrijpen dat tolerantie niet hetzelfde is als afhankelijkheid of verslaving, maar in het geval van misbruikte middelen, zoals sommige pijnstillers en alcohol, kan tolerantie iemand vatbaar maken voor deze problemen.
Wat is drugstolerantie?
Tolerantie wordt gedefinieerd als het afnemende effect van een medicijn na herhaalde toediening van een bepaalde dosis. Het is vaak een normale adaptieve reactie op ingenomen medicijnen, omdat het lichaam de homeostase of het evenwicht probeert te behouden
De ontwikkeling van tolerantie met een specifiek medicijn kan variëren tussen verschillende mensen (er is een genetische invloed); met andere medicijnen die een persoon gebruikt; en met onderliggende medische aandoeningen die aanwezig zijn.
Tolerantie ontwikkelt zich ook met verschillende snelheden voor verschillende effecten van het medicijn.
Met opioïden kunnen mensen bijvoorbeeld meer tolerantie ontwikkelen voor de euforie die door het medicijn wordt veroorzaakt dan voor de ademhalingsdepressie die door het medicijn wordt veroorzaakt.
Acuut versus chronisch
Tolerantie ontwikkelt zich vaak chronisch gedurende vele weken, maar kan ook snel optreden. "Tachyfylaxie" is de term die wordt gebruikt om het zeer snelle begin van tolerantie te beschrijven, zoals die wordt waargenomen na een enkele dosis cocaïne of LSD. Tachyfylaxie komt ook vaak voor bij antidepressiva
Effecten versus bijwerkingen
Zoals hierboven opgemerkt, kan tolerantie een negatieve bevinding zijn, zoals wanneer een medicijn na verloop van tijd zijn effectiviteit verliest, maar het kan ook positief zijn, zoals wanneer tolerantie ontstaat voor bijwerkingen zoals misselijkheid of vermoeidheid. In het geval van allergieschoten (desensibilisatie) is het de ontwikkeling van tolerantie die verantwoordelijk is voor de effectiviteit van de behandeling.
In sommige gevallen treedt het tegenovergestelde van tolerantie op (sensibilisatie) en wordt een medicijn effectiever bij herhaald gebruik.
Tolerantie versus weerstand
Weerstand verschilt ook van tolerantie. Bij resistentie (zoals tegen antibiotica of kankermedicijnen) ontstaat resistentie omdat bacteriën of kankercellen stoffen maken die ertoe leiden dat het medicijn niet werkt.
Tolerantie versus verslaving versus afhankelijkheid
De verschillen tussen tolerantie, afhankelijkheid en verslaving zijn belangrijk. Veel drugs die tolerantie veroorzaken, hebben een verslavend potentieel, maar tolerant worden betekent niet dat iemand verslaafd is aan de drug. Evenzo wordt afhankelijkheid gedefinieerd als het optreden van ontwenningsverschijnselen wanneer het medicijn wordt verwijderd en kan optreden bij afwezigheid van tolerantie of verslaving.
Mechanismen
Er zijn verschillende manieren waarop tolerantie voor een medicijn kan ontstaan:
- Farmacodynamische resistentie: Bij farmacodynamische, dispositionele of functionele tolerantie, veranderingen op cellulair niveau die leiden tot resistentie. Het kan bijvoorbeeld zijn dat de binding van een geneesmiddel aan een bepaalde receptor op het oppervlak van cellen (zoals opioïde receptoren) er niet voor zorgt dat de signalen worden overgedragen zoals in het verleden, of het lichaam kan minder receptoren op het oppervlak van cellen produceren voor de geneesmiddel om mee te binden.
- Metabole tolerantie: Met dit tolerantiemechanisme kan een medicijn worden afgebroken en uit het lichaam worden verwijderd voordat het zijn plaats van werking bereikt. Alcohol kan bijvoorbeeld de activiteit induceren van leverenzymen die het 'medicijn' metaboliseren.
- Gedrags- of aangeleerde tolerantie: Bij aangeleerde tolerantie kunnen mensen wennen aan het effect van een medicijn. Sommige mensen die langdurig drinken, kunnen bijvoorbeeld hun alcohol beter "vasthouden", zelfs met dezelfde bloedconcentratie.
- Geconditioneerde tolerantie: Omgevingssignalen kunnen ook leiden tot tolerantie. Een voorbeeld is een persoon die routinematig drinkt aan een bar en een betere oog-handcoördinatie heeft aan de bar dan hij of zij thuis zou hebben (na hetzelfde aantal drankjes).
Voorbeelden van medicatietolerantie
Medicatietolerantie is meestal (maar niet altijd) gerelateerd aan medicijnen die de hersenen en het zenuwstelsel van uw lichaam beïnvloeden. Een paar voorbeelden zijn:
- Pijnstillers zoals oxycodon
- Kalmerende middelen zoals Valium (Diazepam)
- Vrij verkrijgbare slaapmiddelen zoals Benadryl (difenhydramine)
Beheer en behandeling
Hoe tolerantie wordt beheerd, hangt af van het specifieke medicijn, waarvoor het wordt gebruikt en alternatieven die beschikbaar zijn. In sommige gevallen kan het verhogen van de dosis ertoe leiden dat het medicijn weer werkt (hoewel het ook de tolerantie bij die dosis kan vergroten). Als een medicijn voor enige tijd kan worden stopgezet, wat bekend staat als een drugsvakantie, kan dit vaak worden opnieuw gestart zonder tolerantie (hoewel tolerantie opnieuw kan optreden in de tijd).
Tolerantie en behandeling van kanker
In sommige situaties, zoals terminale kanker, is schijnbare tolerantie voor opioïde medicijnen vaker te wijten aan verergering van kanker (tumorgroei of nieuwe metastasen) dan aan tolerantie voor de medicijnen. Wanneer schijnbare tolerantie optreedt, is het uiterst belangrijk om andere mogelijke oorzaken van verhoogde pijn uit te sluiten
Zelfs wanneer tolerantie optreedt, zijn problemen van mogelijke afhankelijkheid en verslaving echter van ondergeschikt belang.
Hoewel er kruistolerantie is tussen verschillende opioïden, is deze vaak niet volledig en kan het nuttig zijn om over te stappen op een ander geneesmiddel in deze klasse. Veel van deze medicijnen kunnen ook in zeer hoge doses worden gegeven (er lijkt geen plafond of maximale dosis te zijn), en wanneer ze geleidelijk worden verhoogd, is er minder bezorgdheid over problemen zoals ademhalingsdepressie.
Tolerantie en stoffen van misbruik
Wanneer een persoon voor het eerst een potentieel misbruikende stof consumeert, of het nu alcohol, opioïden of nicotine is, zijn de effecten krachtiger dan ooit tevoren. Bij herhaalde toediening van dit medicijn heeft een persoon steeds grotere hoeveelheden nodig om de gewenste effecten te voelen, waardoor een vicieuze cirkel van misbruik, afhankelijkheid en terugtrekking ontstaat. Het fenomeen dat er meer medicijnen nodig zijn om het gewenste effect te bereiken, wordt tolerantie genoemd.
Cross-over
Wanneer een persoon tolerant wordt voor een bepaald depressivum van het centrale zenuwstelsel (CZS), zoals alcohol, dan wordt deze persoon gewoonlijk tolerant ten opzichte van andere drugs die misbruikt worden, zoals heroïne.Tech (Technisch gezien zijn opioïden zoals heroïne geen CZS-depressiva, hoewel ze depressieve eigenschappen hebben .) Dit fenomeen wordt kruistolerantie genoemd.
Gevaren
Tolerantie kan om verschillende redenen bijzonder gevaarlijk zijn. Wanneer tolerantie zich in verschillende mate ontwikkelt voor verschillende effecten, kan het risico op overdosering aanzienlijk zijn. Dit is een tragisch probleem met de opioïde-epidemie, omdat tolerantie zich sneller ontwikkelt voor de euforische eigenschappen van deze medicijnen dan voor de ademhalingsdepressieve eigenschappen.
Schakelen tussen verschillende medicijnen in een categorie verhoogt ook het risico op complicaties.
Zoals opgemerkt, kan cross-over variëren, en mensen die afschakelen tussen drugs zoals heroïne, codeïne, morfine en andere, kunnen uiteindelijk een hogere "dosis" nemen dan ze hadden gepland als er minder tolerantie is voor het volgende medicijn.
Voor degenen die aan het herstellen zijn, kan tolerantie op een andere manier gevaarlijk zijn. Tolerantie neemt vaak af met de tijd vrij van een medicijn. Als een persoon die zich gedurende een bepaalde periode van het medicijn heeft onthouden, zijn eerdere gebruiksniveau hervat, kan een levensbedreigende overdosis optreden.
Ten slotte worden veel misbruikte stoffen gecombineerd met andere geneesmiddelen waarvoor geen fysiologische tolerantie ontstaat. Opioïden kunnen bijvoorbeeld worden gecombineerd met Tylenol (paracetamol). Hoewel tolerantie kan ontstaan voor hogere doses van het verdovende middel, zodat ademhalingsdepressie niet optreedt, kan een overmaat aan Tylenol (zelfs slechts een kleine overmaat) van producten zoals Vicodin (hydrocodon plus paracetamol) leiden tot leverfalen.
Verschillen in tolerantie
Bepaalde mensen vertonen een snelle acute tolerantie of initiële tolerantie voor een medicijn. Deze mensen lopen mogelijk een hoger risico op drugsverslaving of middelenmisbruik.
Wat te doen als u zich zorgen maakt?
Als u het gevoel heeft dat u tolerantie ervaart voor een bepaalde stof van misbruik, is het uiterst belangrijk om uw arts te informeren en hulp te krijgen. Middelenmisbruik en drugsverslaving kunnen verschrikkelijke en dodelijke persoonlijke gevolgen hebben voor u, uw dierbaren en de samenleving als geheel. Houd er rekening mee dat er beroepsbeoefenaren in de gezondheidszorg en steungroepen zijn die gespecialiseerd zijn in medicamenteuze behandeling en die zich inleven in uw behoeften.
Middelengebruik/verslaving:
Als u of een geliefde worstelt met middelengebruik of verslaving, neem dan contact op met de nationale hulplijn voor middelenmisbruik en geestelijke gezondheidszorg (SAMHSA) op 1-800-662-4357 voor informatie over ondersteunings- en behandelfaciliteiten bij u in de buurt.
Zie onze Nationale Hulplijn Database voor meer informatie over geestelijke gezondheid.