In de sociale psychologie is de term "perceptie van een persoon" verwijst naar de verschillende mentale processen die we gebruiken om indrukken van andere mensen te vormen. Dit omvat niet alleen hoe we deze indrukken vormen, maar ook de verschillende conclusies die we over andere mensen trekken op basis van onze indrukken.
Bedenk hoe vaak u elke dag dit soort oordeel velt. Wanneer je een nieuwe collega ontmoet, krijg je meteen een eerste indruk van deze persoon. Als je na het werk naar de supermarkt gaat, trek je misschien conclusies over de kassier die je afrekent, ook al weet je er heel weinig van.
Dit stelt ons in staat om snelle oordelen en beslissingen te nemen, maar het kan ook leiden tot vooringenomen of stereotiepe percepties van andere mensen. Laten we eens nader bekijken hoe persoonsperceptie werkt en de impact die het heeft op onze dagelijkse interacties met andere mensen.
Hoe we impressies vormen
Het is duidelijk dat persoonsperceptie een zeer subjectief proces is dat door een aantal variabelen kan worden beïnvloed. Factoren die de indruk die u van andere mensen vormt, kunnen beïnvloeden, zijn onder meer de kenmerken van de persoon die u waarneemt, de context van de situatie, uw eigen persoonlijke eigenschappen en uw ervaringen uit het verleden.
Mensen vormen zich vaak heel snel een indruk van anderen, met slechts minimale informatie. We baseren onze indrukken vaak op de rollen en sociale normen die we van mensen verwachten. U kunt zich bijvoorbeeld een indruk vormen van een stadsbuschauffeur op basis van hoe u zou verwachten dat een persoon in die rol zich zou gedragen, rekening houdend met individuele persoonlijkheidskenmerken pas nadat u deze eerste indruk hebt gevormd.
Fysieke signalen kunnen ook een belangrijke rol spelen. Als je een vrouw ziet gekleed in een professioneel ogend pak, zou je meteen kunnen aannemen dat ze in een formele setting werkt, bijvoorbeeld bij een advocatenkantoor of een bank. De saillantie van de informatie die we waarnemen is ook belangrijk. Over het algemeen hebben we de neiging om ons te concentreren op de meest voor de hand liggende punten in plaats van achtergrondinformatie op te merken.
Hoe nieuwer of voor de hand liggend een factor is, hoe groter de kans dat we ons erop concentreren. Als je een vrouw ziet gekleed in een maatpak met haar haar in een felroze hanenkam, zul je waarschijnlijk meer aandacht besteden aan haar ongewone kapsel dan aan haar verstandige zakelijke kleding.
Sociale categorisering
Een van de mentale snelkoppelingen die we gebruiken in persoonsperceptie is sociale categorisatie. In dit proces categoriseren we mensen mentaal in verschillende groepen op basis van gemeenschappelijke kenmerken. Soms gebeurt dit proces bewust, maar voor het grootste deel gebeuren sociale categorisaties automatisch en onbewust. Enkele van de meest voorkomende sociale categorieën zijn leeftijd, geslacht, beroep en ras
Zoals met veel mentale snelkoppelingen, heeft sociale categorisering zowel positieve als negatieve aspecten. Met sociale categorisering kunt u snel oordelen. Realistisch gezien heb je gewoon geen tijd om elke persoon met wie je in contact komt te leren kennen. Door sociale categorisering te gebruiken, kunt u beslissingen nemen en verwachtingen vaststellen over hoe mensen zich snel zullen gedragen, zodat u zich op andere dingen kunt concentreren.
Problemen met deze techniek zijn onder meer dat het kan leiden tot fouten, maar ook tot stereotypering of zelfs vooroordelen. Stel je voor dat je op een bus stapt. Er zijn slechts twee stoelen beschikbaar. Een daarvan is naast een tengere, oudere vrouw; de andere staat naast een forse man met een grimmig gezicht. Op basis van je directe indruk zit je naast de oudere vrouw, die helaas behoorlijk bedreven blijkt in zakkenrollerij.
Door sociale categorisering beoordeelde u de vrouw meteen als ongevaarlijk en de man als bedreigend, wat leidde tot het verlies van uw portemonnee. Hoewel sociale categorisering soms nuttig kan zijn, kan het ook leiden tot dit soort verkeerde inschattingen.
Impliciete persoonlijkheidstheorieën
Een impliciete persoonlijkheidstheorie is een verzameling overtuigingen en veronderstellingen die we hebben over hoe bepaalde eigenschappen zijn gekoppeld aan andere kenmerken en gedragingen. Als we eenmaal iets weten over een kardinale eigenschap, gaan we ervan uit dat de persoon ook andere eigenschappen vertoont die gewoonlijk aan dat sleutelkenmerk gekoppeld zijn.
Als je bijvoorbeeld merkt dat een nieuwe collega heel gelukkig is, zou je meteen kunnen aannemen dat ze ook vriendelijk, aardig en vrijgevig zijn. Net als bij sociale categorisering helpen impliciete persoonlijkheidstheorieën mensen om snel een oordeel te vellen, maar ze kunnen ook bijdragen aan stereotypering en fouten.