Stel je voor dat je wordt veroordeeld voor een misdaad die je niet hebt begaan omdat een enkele getuige volhoudt dat ze je het hebben zien doen. Hoe kan een onschuldige schuldig worden bevonden? Liegt de ooggetuige? Is er sprake van een verkeerde identiteit?
Stel je nu voor dat je getuige bent geweest van een misdaad. De politie heeft u een rij foto's laten zien en u gevraagd de verdachte te identificeren. Kunt u er 100% zeker van zijn dat de persoon die volgens u het misdrijf heeft gepleegd de echte dader is? Hoe zou u zich voelen als u later zou ontdekken dat de persoon waarvan u zeker wist dat hij de verdachte was, in werkelijkheid onschuldig was en dat u hem verkeerd identificeerde?
Ooggetuigenverklaringen zijn heel gewoon geweest in rechtszalen over de hele wereld en door de geschiedenis heen, maar het heeft een complexe plaats in strafrechtelijke onderzoeken. Dit is wat u moet weten over hoe ooggetuigenverslagen werken en waarom de betrouwbaarheid ervan vaak in twijfel wordt getrokken.
Definitie
In juridische zin verwijst ooggetuigenverslag naar het persoonlijke verslag van een persoon van een gebeurtenis waarvan hij getuige is geweest (meestal een gebeurtenis waarvan wordt vermoed dat hij of zij een misdrijf is).
Een "ooggetuige" is meestal een slachtoffer of omstander die aanwezig was bij een evenement waar strafrechtelijk onderzoek naar loopt (zoals een overval, mishandeling of moord). "Getuigenis" is de beschrijving van die persoon van wat hij tijdens het evenement heeft waargenomen, inclusief de aanwezigen die betrokken waren bij het misdrijf.
Hoewel zijn rol complex is, vormen ooggetuigenverslagen een cruciaal onderdeel van het strafrechtsysteem.
Wanneer een juridisch team een ooggetuige presenteert die de verdachte met vertrouwen kan identificeren en kan bevestigen dat ze hem een misdaad hebben zien plegen, zijn juryleden gedwongen om ze te geloven.
Ooggetuigenverslagen hebben echter een fatale fout: ze zijn niet altijd accuraat. Als een getuige een verklaring aflegt die onwaar of onjuist is, kan dit leiden tot een onterechte veroordeling.
Bewijs over de betrouwbaarheid van ooggetuigenverslagen is gemengd. Volgens sommige onderzoekers zijn de getuigenissen van getuigen over het algemeen betrouwbaar. De waarheidsgetrouwheid van ooggetuigenverslagen wordt echter vaak in twijfel getrokken vanwege factoren die van invloed zijn op het vermogen van een getuige om zich een gebeurtenis nauwkeurig te herinneren.
Onterechte veroordelingen
Of iemand nu minuten na een ongeval een auto door de straat heeft zien rijden of in een winkel was toen deze werd beroofd, ooggetuigen zijn vaak de eerste bron waar de politie zich wendt bij het verzamelen van informatie over een misdrijf.
Getuigenissen van ooggetuigen zijn vaak de belangrijkste aanknopingspunten in een onderzoek. Het kan leiden tot arrestaties, de ondervraging van verdachten voeden en het creëren van een line-up sturen.
Tijdens een strafrechtelijk onderzoek kan aan ooggetuigen worden gevraagd om een verdachte te identificeren in een fotografische of live line-up of om een fysieke beschrijving van de verdachte te geven aan een tekenaar die een samengestelde tekening maakt.
Als een zaak voor de rechter komt, worden vaak getuigen gevraagd om voor de rechtbank te verschijnen. Soms is een hele strafzaak gebaseerd op ooggetuigenverslagen.
Ooggetuigenverklaringen kunnen een prominente en overtuigende vorm van bewijs zijn in een rechtszaal. Hoewel juryleden geneigd zijn ooggetuigen te geloven, zijn deze verslagen niet zo nauwkeurig als andere vormen van bewijs, zoals DNA.
DNA-bewijs
In de jaren tachtig begon DNA-bewijs op grotere schaal toegankelijk te worden voor de politie die strafrechtelijk onderzoek verricht. In plaats van te vertrouwen op de onvolmaakte wetenschap van het menselijk geheugen, konden onderzoekers DNA gebruiken om verbanden te leggen tussen verdachten en plaats delict die specifieker en nauwkeuriger waren.
De mogelijkheid om een persoon via hun DNA aan een misdrijf te koppelen, maakte het ook mogelijk om mensen vrij te pleiten die ten onrechte waren veroordeeld. De eerste vrijstelling door DNA-bewijs vond plaats in de VS in 1989
Volgens het Innocence Project zijn er vanaf januari 2020 367 veroordelingen vernietigd door DNA-vrijstelling sinds 1989. Foutieve identificatie door ooggetuigen speelde een rol bij 71% van die onterechte veroordelingen.
Een geval van verkeerde identiteit
In 1984 werd een vrouw genaamd Jennifer Thompson verkracht in haar huis in North Carolina. Thompson ontsnapte aan de aanvaller en rende naar een nabijgelegen huis om hulp te roepen. Diezelfde avond werd ook een andere vrouw in de buurt van Thompson seksueel misbruikt. De politie meende dat één verdachte verantwoordelijk was voor beide aanslagen
Thompson hielp bij het maken van een compositietekening van de verkrachter en de politie stelde een rij van zes verdachten samen. Na het bekijken van een fotografische opstelling van de verdachten, identificeerde Thompson Ronald Cotton als de man die haar had aangevallen.
Later, toen hem werd gevraagd om de verdachte in een live line-up te identificeren, koos Thompson opnieuw voor Cotton en zei: "Dit lijkt het meest op hem."
Het fysieke bewijs verbond Cotton slechts zwak met de misdaad (inclusief een schoenafdruk en een zaklamp die leek op een die ter plaatse werd gevonden). Het was de identificatie van Thompson die de belangrijkste factor was bij het bepalen van de schuld van Cotton.
Ronald Cotton werd aangeklaagd en veroordeeld voor beide verkrachtingen, en hij werd veroordeeld tot levenslang plus 54 jaar. Na meer dan 10 jaar te hebben gediend, werd Cotton in 1995 vrijgesproken door DNA-testen die zijn onschuld aantoonden
Hoewel de zaak van Cotton een goed voorbeeld is van hun onbetrouwbaarheid, blijven ooggetuigenverslagen een belangrijk onderdeel van strafrechtelijke onderzoeken en rechtszaken. Ooggetuigenverklaringen worden ondanks de fouten nog steeds grotendeels geloofd door juryleden en rechters.
Kan ooggetuigenverklaring werken?
Sommige onderzoekers en juridische experts houden vol dat ooggetuigenverslagen betrouwbaar zijn, ondanks de bekende gevolgen van onjuiste getuigenverklaringen.
Het aandringen gaat echter vaak gepaard met een belangrijk voorbehoud: wetshandhavers moeten zich bewust zijn van hoe ze informatie uitlokken en erop reageren die wordt verstrekt door mensen die getuige zijn geweest van een misdrijf.
Het belang van onmiddellijkheid
De auteurs van een onderzoek uit 2018 concludeerden dat "ooggetuigen doorgaans betrouwbaar bewijs leveren bij een eerste, niet-verontreinigde geheugentest, en dit geldt zelfs voor de meeste onterechte veroordelingen die later werden teruggedraaid door DNA-bewijs."
De onderzoekers voerden aan dat ooggetuigen meestal gelijk hebben direct nadat een misdrijf heeft plaatsgevonden, maar dat hun geheugen besmet raakt tijdens het proces van verhoor en verhoor. Onnauwkeurigheden in het geheugen van ooggetuigen kunnen op hun beurt leiden tot onterechte veroordelingen.
Hoe vaker een ooggetuige wordt ondervraagd, hoe groter de kans dat hun herinneringen besmet raken.
Het stellen van suggestieve vragen, het horen van meer informatie over een zaak van media of andere getuigen, en zelfs het vele malen moeten herhalen van hun verhaal, kunnen allemaal van invloed zijn op iemands geheugen.
De rol van wetshandhaving
Als een enthousiaste getuige zich door wetshandhavers onder druk gezet voelt om informatie te verstrekken, kunnen ze proberen de lege plekken in te vullen wanneer ze een vraag krijgen in plaats van toe te geven dat ze het niet weten.
De verwachtingen van een getuige over wat ze denken zou moeten hebben is gebeurd, kan ook hun geheugen beïnvloeden over wat werkelijk gebeurde.
Wetshandhavers kunnen opzettelijk of onopzettelijk de verwachtingen van getuigen versterken terwijl ze hen ondervragen.
DOJ-taskforce
In 1998 heeft het Amerikaanse ministerie van Justitie (DOJ) een taskforce opgericht als reactie op een toename van het onderzoek naar de onbetrouwbaarheid van ooggetuigenverslagen, evenals een toename van DNA-bewijs dat onterechte veroordelingen aan het licht bracht.
Deskundigen van de taskforce werd gevraagd richtlijnen voor wetshandhaving te ontwikkelen om ervoor te zorgen dat ooggetuigen niet onder druk zouden worden gezet, onbewust zouden worden aangemoedigd of overgehaald om valse verklaringen af te leggen.
Op basis van het werk van de taskforce heeft het National Institute of Justice (NIJ) een gids opgesteld voor wetshandhavers waarin de juiste manier wordt uiteengezet om ooggetuigen te interviewen en met hen in contact te komen.
De gids van het NIJ, gepubliceerd in 1999, bespreekt de factoren die ooggetuigen beïnvloeden en biedt wetshandhavers strategieën om de meest nauwkeurige informatie te verzamelen.
Hoe vragen worden geformuleerd
Ooggetuigenverklaringen gaan niet altijd over het identificeren van de dader. Ook kunnen getuigen worden gevraagd naar de feiten van de zaak. Onderzoekers hebben ontdekt dat de woorden die onderzoekers gebruiken om feiten te verzamelen, van invloed kunnen zijn op hoe mensen reageren wanneer ze naar de details van een gebeurtenis worden gevraagd.
Werkwoordgebruik
In een klassiek experiment dat in 1974 werd voltooid, toonden onderzoekers een groep studenten zeven video's van verkeersongevallen, elk met een lengte van vijf tot dertig seconden.
Nadat ze de beelden hadden laten zien, stelden de onderzoekers alle studenten dezelfde vraag, maar met een iets andere bewoording: "Hoe snel reden de auto's toen ze elkaar (sloegen/botsen/botsen/contact maakten)?"
De snelheidsschattingen die de studenten gaven, werden beïnvloed door het werkwoord dat werd gebruikt om de vraag te stellen. Wanneer bijvoorbeeld het woord 'contact' werd gebruikt, schatten de leerlingen veel lagere snelheden in dan wanneer de woorden 'botsen' of 'smash' werden gebruikt.
De onderzoekers concludeerden dat ooggetuigenverslagen niet alleen kunnen worden beïnvloed door de vragen die politie en rechercheurs stellen, maar ook door de taal die ze gebruiken om ze te stellen.
Uitgevonden details
In een tweede experiment lieten dezelfde onderzoekers verschillende groepen studenten een filmpje van één minuut zien waarin vier seconden van een verkeersongeval met meerdere voertuigen te zien was.
Bij het later ondervragen van de studenten gebruikten de onderzoekers bij elke groep iets andere bewoordingen (met name verschillende werkwoorden). Sommige studenten werd gevraagd: "Hoe snel reden de auto's toen ze… elkaar slaan?” terwijl de anderen werd gevraagd: "Hoe snel reden de auto's toen ze… in elkaar geslagen?”
Een week later werd aan beide groepen scholieren gevraagd of ze gebroken glas zagen op de beelden van de ongevallen. Degenen aan wie was gevraagd hoe snel de auto's gingen toen ze verbrijzeld met elkaar in contact kwamen, zeiden eerder dat ze gebroken glas zagen - ondanks het feit dat er bij het ongeval geen gebroken glas aanwezig was.
De onderzoekers concludeerden dat woordkeuze door onderzoekers ertoe kan leiden dat getuigen zich gebeurtenissen herinneren als erger dan ze in werkelijkheid waren. Op deze manier kan de "leidende" vraag van een onderzoeker van invloed zijn op hoe een getuige zich een misdrijf herinnert.
Getuigenfactoren
Er zijn ook factoren die specifiek zijn voor de getuigen die van invloed kunnen zijn op wat ze zich van een gebeurtenis herinneren, evenals hoe ze de details vertellen wanneer ze door de politie worden ondervraagd. Hoewel het niet altijd mogelijk is om te voorkomen dat deze factoren interfereren, is het belangrijk dat professionals die betrokken zijn bij een strafrechtelijk onderzoek hiervan op de hoogte zijn.
Slecht zicht
Het is niet ongebruikelijk dat ooggetuigen een gebeurtenis slecht zien. Duisternis, slecht zicht, een belemmerd zicht en een grote afstand tussen de getuige en de actie zijn allemaal factoren die van invloed kunnen zijn op het vermogen van een getuige om gebeurtenissen nauwkeurig te herinneren.
Toch worden ooggetuigen over het algemeen gemotiveerd door een oprecht verlangen om de zaak op te lossen. Wanneer ze proberen "de lege plekken in te vullen" of informatie aanbieden waar ze niet zeker van zijn, is dat meestal met goede (zij het misplaatste) bedoelingen.
Geheugenvervuiling
Ooggetuigenherinneringen kunnen ook kneedbaar zijn. Naar schatting 86% van de ooggetuigen zegt met andere getuigen te hebben gesproken voordat ze met de politie hebben gesproken. De gesprekken leiden tot wat bekend staat als 'co-getuige-conformiteit'
Wanneer een medegetuige zijn herinnering aan een gebeurtenis deelt, zijn anderen misschien geneigd deze te bevestigen. Ze zouden kunnen zeggen dat ze iets (of iemand) op een plaats delict hebben gezien, zelfs als ze dat niet hebben gedaan. Wanneer een getuige niet zeker weet wat (of wie) hij heeft gezien, kan hij vatbaar zijn voor suggesties van andere getuigen.
Geheugenverlies is ook een probleem bij ooggetuigenverslagen. Herinneringen vervagen met de tijd, en het is niet ongebruikelijk dat maanden, zo niet jaren, voorbij gaan voordat een zaak voor de rechter komt.
Spanning
Onderzoek heeft aangetoond dat de stress en het trauma van het slachtoffer zijn of getuige zijn van een misdrijf ook van invloed kunnen zijn op het vermogen van een persoon om de details van een gebeurtenis nauwkeurig te vertellen.
Dit geldt vooral wanneer een wapen werd gebruikt. In deze situaties is het gebruikelijk dat getuigen zich concentreren op het wapen in plaats van op de persoon die het hanteert
Het "wapenfocus-effect" geeft slachtoffers de mogelijkheid om een pistool of mes nauwkeurig te beschrijven (vaak zeer gedetailleerd), maar laat hen weinig tot geen kennis van hoe de dader eruit zag.
Vooroordelen op basis van huidskleur
Ooggetuigen hebben ook vooroordelen over het soort mensen dat bepaalde misdaden begaat. Bijgevolg is hun vooringenomenheid van invloed op de hoeveelheid informatie die ze over een verdachte bewaren.
Een onderzoek uit 2016 wees uit dat getuigen de gezichten van zwarte verdachten overwegend verkeerd herinnerden wanneer ze getuige waren van misdaden die vaker worden geassocieerd met zwarte mannen, zoals drive-by shootings.
Ooggetuigen herinnerden zich ook de gezichten van zwarte verdachten nauwkeuriger wanneer ze getuige waren van een misdaad die gewoonlijk wordt geassocieerd met andere rassen, zoals seriemoorden.
Getuigen hebben ook de neiging om de ergste misdaden te koppelen aan mensen met een donkere huid. Een studie uit 2016 genaamd "The Bad is Black Effect" ontdekte dat wanneer deelnemers werd gevraagd om daders te identificeren, ze eerder geneigd waren om personen met een donkere huidskleur te kiezen voor meer gruwelijke misdaden.
Voor minder ernstige misdrijven wezen de getuigen eerder op personen met een lichtere huidskleur.
Het cross-race-effect
Onderzoek heeft consequent aangetoond dat mensen moeite hebben met het herkennen van individuen van andere raciale of etnische groepen. Mensen hebben moeite om onderscheid te maken tussen gezichten die niet op die van hen lijken, vooral als ze tot een meerderheidsgroep behoren
Het "cross-race"-effect heeft grote gevolgen voor ooggetuigenverslagen en de uitkomsten van strafrechtelijk onderzoek.
Onderzoek heeft aangetoond dat wanneer een getuige wordt gevraagd om een vreemdeling te identificeren, een verkeerde identificatie meer dan 50% waarschijnlijker is als ze van een ander ras zijn.
Verdachte opstellingen
In de Verenigde Staten krijgen ooggetuigen een fotoreeks te zien met de vraag of ze de dader tussen de foto's kunnen identificeren.
Live line-ups worden ook gebruikt. In dit scenario wordt de ooggetuige erbij gehaald om de groep te bekijken (meestal vanaf de andere kant van een ruit van eenrichtingsglas) en wordt vervolgens gevraagd of de dader aanwezig is.
Minder vaak krijgt een ooggetuige een enkele foto te zien met de vraag: "Is dit de dader?" Enkele foto's produceren echter minder nauwkeurige resultaten in vergelijking met opstellingen.
Het is niet ongebruikelijk dat een ooggetuige de persoon kiest die het beste overeenkomt met hun herinnering aan de dader. Deze neiging maakt het waarschijnlijker dat een getuige een onschuldige verdachte zal identificeren die toevallig sterk lijkt op de echte dader.
In een vaak aangehaald experiment voerden Ray Malpass, PhD en Patricia Devine, PhD een misdaad in het midden van een collegecollege. Een mannelijke acteur deed zich voor als een vandaal, ging de collegezaal binnen, wisselde verhitte woorden uit met de instructeur, en een rek met machines omvergeworpen.
Toen het publiek werd gevraagd om de vandaal in een opstelling te identificeren, hing de nauwkeurigheid van de identificaties van de getuigen af van de instructies die de onderzoekers hen hadden gegeven.
Een groep studenten kreeg de opdracht: om te kiezen uit de verdachten in de line-up. De andere groep kreeg daarentegen het bericht dat ze geen keuze hoefden te maken als ze dachten dat de verdachte niet in de opstelling stond.
De verdachte werd slechts de helft van de tijd in de line-up opgenomen. De onderzoekers ontdekten dat het vertellen van studenten dat ze geen verdachte hoefden te kiezen, leidde tot minder valse identificaties. Wat nog belangrijker is, de onderzoekers ontdekten dat het krijgen van instructie de getuigen niet belemmerde om een correcte identificatie te maken.
Ook de feedback die een getuige krijgt, maakt verschil. Studies hebben aangetoond dat wanneer wetshandhavers de keuze van een getuige in een opstelling bevestigen, het vertrouwen van de getuige wordt opgeblazen. Als echter uit politiefeedback blijkt dat een getuige er niet in is geslaagd de "juiste" verdachte te kiezen, neemt het vertrouwen van de getuige af, wat gevolgen kan hebben voor toekomstige getuigenis van de rechtbank
Een woord van Verywell
Onder de juiste omstandigheden kunnen ooggetuigenverklaringen betrouwbaar zijn. Om ervoor te zorgen dat de informatie die getuigen verstrekken accuraat is, moeten de mensen die aan een strafzaak werken, zorgvuldig onderzoeken hoe getuigen werden ondervraagd, evenals de taal die wetshandhavers gebruikten om op hun antwoorden te reageren.
Onderzoekers moeten ook bepalen of de personen die ooggetuigenverklaringen hebben afgelegd, werden beïnvloed door andere getuigen of de omgeving om hen heen.
Ooggetuigenverklaringen blijven een cruciaal onderdeel van het strafrechtsysteem, maar het heeft gebreken. De gevolgen van een onjuiste getuigenis kunnen ernstig zijn, vooral als het leidt tot de veroordeling van een onschuldig persoon.
Juryleden, rechters, politie-onderzoekers en wettelijke vertegenwoordigers moeten worden voorgelicht over de factoren die van invloed zijn op de betrouwbaarheid van ooggetuigenverslagen en moeten de rol begrijpen die ooggetuigenverslagen spelen in een strafrechtelijk onderzoek.
