Geïnformeerde toestemming zorgt ervoor dat patiënten, cliënten en onderzoeksdeelnemers op de hoogte zijn van alle mogelijke risico's en kosten van een behandeling of procedure. Zowel de patiënt die wordt behandeld als de cliënt die het financiert, moet op de hoogte zijn van mogelijke schade die kan optreden
Om geïnformeerde toestemming als geldig te beschouwen, moet de deelnemer mentaal competent genoeg zijn om de vereiste beslissing te nemen. De toestemming moet vrijwillig worden gegeven zonder dwang of bedrog
Elementen van geïnformeerde toestemming in psychologisch onderzoek
Volgens de American Psychological Association moeten onderzoekers het volgende doen om geïnformeerde toestemming te verkrijgen van deelnemers aan psychologisch onderzoek:
- Informeer de deelnemers over het doel van het onderzoek, de verwachte duur van het onderzoek en de procedures die zullen worden gebruikt.
- De deelnemers moeten worden verteld dat ze het recht hebben om deelname aan het onderzoek te weigeren. Ze moeten ook weten dat ze zich op elk moment uit het experiment kunnen terugtrekken.
- Deelnemers moeten op de hoogte worden gesteld van eventuele gevolgen van het weigeren of terugtrekken uit het onderzoek.
- Deelnemers moeten op de hoogte worden gesteld van eventuele gevolgen van deelname aan het onderzoek. Dit omvat alle mogelijke risico's, nadelige effecten of ongemakken die kunnen optreden.
- Deelnemers moeten bewust worden gemaakt van de mogelijke voordelen van het onderzoek.
- Eventuele beperkingen op vertrouwelijkheid moeten worden bekendgemaakt.
- Alle prikkels voor deelname moeten duidelijk worden geïdentificeerd.
- Aan de deelnemers moet worden verteld met wie zij contact kunnen opnemen als zij vragen hebben over het onderzoek of de rechten van deelnemers aan het onderzoek.
Hoe verkrijgen onderzoekers geïnformeerde toestemming?
Onderzoekers kunnen schriftelijke of mondelinge bevestiging krijgen om te documenteren en te verifiëren dat alle deelnemers geïnformeerde toestemming hebben gegeven om deel te nemen. In de meeste gevallen gebruiken onderzoekers een vooraf geschreven formulier dat alle vereiste informatie schetst en deelnemers in staat stelt te ondertekenen en te dateren om te bevestigen dat ze de informatie hebben gelezen en begrepen.
Is geïnformeerde toestemming altijd nodig?
Er zijn een paar gevallen waarin de APA suggereert dat psychologen het zonder geïnformeerde toestemming mogen doen. Dergelijke gevallen zijn onder meer wanneer er een redelijke veronderstelling is dat het onderzoek geen leed of schade zou veroorzaken. Een ander voorbeeld is wanneer een onderzoek normale leerplannen of onderwijspraktijken in de klas onderzoekt.
Voor onderzoeken waarbij anonieme vragenlijsten, archiefgegevens of naturalistische observaties worden gebruikt, is geen geïnformeerde toestemming vereist zolang het onderzoek geen risico oplevert voor de deelnemers. Zelfs in gevallen waarin geïnformeerde toestemming niet nodig is, kunnen de deelnemers zich op elk moment terugtrekken.
Het gebruik van misleiding in onderzoek
Hoe zit het met gevallen waarin misleiding een integraal onderdeel van het onderzoek kan zijn? In sommige gevallen kan het informeren van deelnemers over de aard van het experiment hun gedrag en daarmee de resultaten beïnvloeden.
De APA merkt op dat misleiding alleen mag plaatsvinden als het gebruik van dergelijke technieken gerechtvaardigd is, gezien de voordelen die het onderzoek kan opleveren. Het is vaak de taak van een institutionele beoordelingscommissie om te bepalen of het gebruik van misleiding aanvaardbaar is en om toestemming te verlenen om dergelijke onderzoeken te laten plaatsvinden.
Als onderzoekers misleiding gebruiken als onderdeel van een experiment, suggereren ethische richtlijnen dat deelnemers zo snel mogelijk op de hoogte moeten worden gesteld van de misleiding en de ware aard van het experiment. Zodra dergelijk bedrog is onthuld, moeten deelnemers ook de kans krijgen om hun gegevens in te trekken als ze dat willen.
