De opvattingen van Sigmund Freud over vrouwen veroorzaakten tijdens zijn leven controverse en blijven vandaag de dag veel discussie oproepen. "Vrouwen verzetten zich tegen verandering, ontvangen passief en voegen niets van zichzelf toe", schreef hij in een artikel uit 1925 getiteld "The Psychical Consequences of the Anatomic Distinction Between the Sexes."
Donna Stewart, MD, een professor en voorzitter van de gezondheid van vrouwen aan het University Health Network, legt uit: "Freud was een man van zijn tijd. Hij was tegen de vrouwenemancipatiebeweging en geloofde dat het leven van vrouwen werd gedomineerd door hun seksuele reproductieve functies. "
"De grote vraag die nooit is beantwoord en die ik nog niet heb kunnen beantwoorden, ondanks mijn dertig jaar onderzoek naar de vrouwelijke ziel, is 'Wat wil een vrouw?'" mijmerde Freud ooit in "Sigmund Freud: leven en werk" door Ernest Jones.
Penis afgunst
Penisnijd is de vrouwelijke tegenhanger van Freuds concept van castratieangst. In zijn theorie van psychoseksuele ontwikkeling suggereerde Freud dat jonge meisjes tijdens de fallische fase (ongeveer in de leeftijd van 3 tot 6 jaar) afstand nemen van hun moeder en in plaats daarvan hun genegenheid aan hun vader wijden.
Volgens Freud gebeurt dit wanneer een meisje zich realiseert dat ze geen penis heeft. "Meisjes houden hun moeder verantwoordelijk voor hun gebrek aan penis en vergeven haar niet dat ze zo benadeeld zijn", suggereerde Freud (1933).
Hoewel Freud geloofde dat zijn ontdekking van het oedipale complex en verwante theorieën zoals castratieangst en penisnijd zijn grootste prestaties waren, zijn deze theorieën misschien wel het meest bekritiseerd. Vrouwelijke psychoanalytici zoals Karen Horney en andere feministische denkers hebben zijn ideeën beschreven als vervormd en neerbuigend. De contrapunttheorie van het oedipale complex is het Electra-complex.
Behandeling van hysterie
Freuds revolutionaire gesprekstherapie kwam gedeeltelijk voort uit zijn werk met Bertha Pappenheim, die bekend staat als Anna O. Ze ervoer wat toen hysterie werd genoemd en had een verscheidenheid aan symptomen, waaronder hallucinaties, geheugenverlies en gedeeltelijke verlamming.
Tijdens sessies met een van Freuds collega's, Joseph Breuer, beschreef Pappenheim haar gevoelens en ervaringen. Dit proces leek haar symptomen te verlichten, wat haar ertoe bracht de methode de 'pratende remedie' te noemen. Pappenheim werd later maatschappelijk werker en leverde een belangrijke bijdrage aan de vrouwenbeweging in Duitsland.
Aanvankelijk suggereerde Freud dat de oorzaken van hysterie geworteld waren in seksueel misbruik in de kindertijd. Later verliet hij deze theorie en benadrukte in plaats daarvan de rol van seksuele fantasieën bij de ontwikkeling van een verscheidenheid aan neurosen en ziekten.
"Zijn begrip van vrouwen was notoir ontoereikend, maar hij deed grote stappen die verder gingen dan wat over vrouwen werd begrepen toen hij op het toneel verscheen. Het was in Freuds tijd zeer ongebruikelijk om zelfs maar te erkennen dat vrouwen seksueel verlangen hadden, laat staan om te zeggen dat de onderdrukking van hun seksuele verlangen zou hen hysterisch kunnen maken", legt historicus Peter Gay uit.
De vrouwen in Freuds levenud
Hoewel Freud vaak beweerde dat hij weinig verstand had van vrouwen, speelden verschillende vrouwen een belangrijke rol in zijn persoonlijke leven. Freud was het oudste kind van zijn moeder (zijn vader had twee oudere zonen uit een eerder huwelijk) en wordt vaak omschreven als haar speciale favoriet.
"Ik heb ontdekt dat mensen die weten dat hun moeder de voorkeur of voorkeur heeft, in hun leven blijk geven van een eigenaardige zelfredzaamheid en een onwankelbaar optimisme die hun bezitters vaak echt succes brengen", merkte Freud ooit op.
Freuds relatie met zijn vrouw, Martha, was erg traditioneel. "Ze was een zeer goede hausfrau (huisvrouw)", legde zijn kleindochter, Sophie Freud, uit. 'Ze was erg zuinig. En mijn vader zou zeggen dat zijn moeder liever het hele huishouden zou vergif.webptigen dan eten weggooien.'
Freud groeide op met meerdere zussen en werd later vader van drie zonen en drie dochters, waaronder Anna Freud, die een belangrijke rol speelde bij het voortzetten van het werk van haar vader.
Vrouwen in de psychoanalyse
Terwijl Freud vrouwen beschreef als inferieur aan mannen, waren veel vrouwen instrumenteel in de ontwikkeling en vooruitgang van de psychoanalyse. De eerste vrouw die haar eigen psychoanalysekliniek runde, was Helene Deutsch in 1924. Ze publiceerde het eerste psychoanalytische boek over de seksualiteit van vrouwen en schreef uitgebreid over onderwerpen als de psychologie van vrouwen, vrouwelijke adolescentie en moederschap.
De baanbrekende psychoanalyticus (en vermoedelijk de eenmalige minnaar van Carl Jung) Sabina Spielrein had ook een belangrijke invloed op de ontwikkeling van de psychoanalyse. Ze was oorspronkelijk een van Jung's patiënten.
Tijdens de beginjaren van de vriendschap tussen Freud en Jung brachten de twee mannen veel tijd door met het bespreken van de zaak van Spielrein, wat hielp bij het vormen van veel van hun opvattingen. Spielrein zelf wordt ook gecrediteerd voor het ontwikkelen van het concept van de doodsinstincten en voor het introduceren van psychoanalyse in Rusland.
Psychoanalyticus Karen Horney werd een van de eerste critici van Freuds opvattingen over vrouwelijke psychologie. Melanie Klein werd een prominent lid van de psychoanalytische gemeenschap en ontwikkelde de techniek die bekend staat als 'speltherapie', die nog steeds veel wordt gebruikt.
Bovendien speelde zijn eigen dochter, Anna Freud, een cruciale rol bij het bevorderen van veel van haar vaders theorieën en droeg ze in hoge mate bij aan de kinderpsychoanalyse.
Tegengestelde gezichtspunten
Het is niet verrassend dat sommige belangrijke figuren in de psychologie hun eigen reacties hadden op Freuds beperkte en vaak aanstootgevende kijk op de vrouwelijke psychologie. Karen Horney was zo'n criticus, ze nam Freuds concept van penisnijd over en gaf haar eigen kijk op mannelijke psychologie. Zelfs Freuds eigen kleindochter zou later kritiek leveren op haar beroemde familielid.
Karen Hoorn: Freuds concept van penisnijd werd in zijn eigen tijd bekritiseerd, met name door psychoanalyticus Karen Horney. Ze suggereerde dat het mannen zijn die nadelig worden beïnvloed door hun onvermogen om kinderen te krijgen, wat ze 'baarmoederjaloezie' noemde.
Freuds reactie: Freud antwoordde, hoewel indirect, door te schrijven: "Het zal ons niet erg verbazen als een vrouwelijke analist die niet voldoende overtuigd is van de intensiteit van haar eigen wens voor een penis, ook bij haar patiënten geen voldoende belang hecht aan die factor" ( Freud, 1949). Volgens Freud ontstond Horney's concept van baarmoeder-afgunst als gevolg van haar eigen vermeende penis-afgunst.
Sophie Freud: Hoewel Freuds opvattingen over vrouwelijke seksualiteit vaak in strijd waren met de patriarchale neigingen van het Victoriaanse tijdperk, was hij nog steeds een echte man van zijn tijd. Zijn werk wordt vaak afgedaan als vrouwonvriendelijk en zijn eigen kleindochter, Sophie Freud, beschreef zijn theorieën als achterhaald. "Zijn ideeën kwamen voort uit de samenleving. Hij weerspiegelde in zijn theorieën de overtuiging dat vrouwen secundair waren en niet de norm waren en niet helemaal voldeden aan de norm," legde ze uit.
Laatste gedachten: Zelfs Freud gaf zelf toe dat zijn begrip van vrouwen beperkt was. "Dat is alles wat ik je over vrouwelijkheid te zeggen heb", schreef hij in 1933. "Het is zeker onvolledig en fragmentarisch en klinkt niet altijd vriendelijk… Wil je meer weten over vrouwelijkheid, informeer dan naar je eigen levenservaringen, of wend je tot dichters, of wacht tot de wetenschap je diepere en meer samenhangende informatie kan geven."
Moderne perspectieven
Tegenwoordig suggereren veel analisten dat in plaats van Freuds theorieën ronduit te verwerpen, we ons in plaats daarvan zouden moeten concentreren op het ontwikkelen van nieuwe opvattingen over zijn oorspronkelijke ideeën. Zoals een schrijver zei: "Freud heeft zijn theorieën vele malen herzien terwijl hij nieuwe gegevens verzamelde en nieuwe inzichten kreeg. Hedendaagse analisten zouden niet minder moeten doen."