Gestaltpsychologie is een denkrichting die naar de menselijke geest en het gedrag als geheel kijkt. Wanneer we proberen de wereld om ons heen te begrijpen, suggereert de Gestalt-psychologie dat we ons niet alleen op elk klein onderdeel concentreren. In plaats daarvan hebben onze geesten de neiging om objecten waar te nemen als onderdeel van een groter geheel en als elementen van complexere systemen.
Deze school van psychologie speelde een belangrijke rol in de moderne ontwikkeling van de studie van de menselijke gewaarwording en waarneming.
Wat betekent Gestalt?
Gestalt is een Duits woord dat ruwweg 'configuratie' betekent, of de manier waarop dingen worden samengevoegd om een heel object te vormen. Een kerngeloof in de Gestaltpsychologie is holisme, of dat het geheel meer is dan de som der delen.
Hoe de Gestalt-benadering ontstond
Afkomstig uit het werk van Max Wertheimer, vormde de Gestaltpsychologie gedeeltelijk een reactie op het structuralisme van Wilhelm Wundt.
Terwijl aanhangers van het structuralisme geïnteresseerd waren in het opsplitsen van psychologische zaken in hun kleinst mogelijke delen, wilden de Gestalt-psychologen in plaats daarvan kijken naar de totaliteit van de geest en het gedrag. Geleid door het principe van holisme, identificeerden Wertheimer en zijn volgelingen gevallen waarin onze waarneming was gebaseerd op het zien van dingen als een compleet geheel, niet als afzonderlijke componenten.
Een aantal denkers hebben de ontwikkeling van de Gestaltpsychologie beïnvloed, waaronder Immanuel Kant, Ernst Mach en Johann Wolfgang von Goethe.
Wertheimer ontwikkelde de Gestaltpsychologie na het observeren van wat hij het phi-fenomeen noemde terwijl hij naar wisselende lichten op een spoorwegsein keek. Het phi-fenomeen is een optische illusie waarbij twee stilstaande objecten lijken te bewegen als ze snel achter elkaar verschijnen en verdwijnen. Met andere woorden, we zien beweging waar er geen is.
Op basis van zijn observaties van het phi-fenomeen concludeerde Wertheimer dat we dingen waarnemen door de hele waarneming te zien, niet door afzonderlijke delen te begrijpen. In het voorbeeld van knipperende lichten op een treinstation, is het geheel dat we waarnemen dat één licht snel lijkt te bewegen tussen twee punten; de realiteit is dat twee afzonderlijke lampjes snel knipperen zonder te bewegen.
Gestaltpsychologen
Wertheimers observaties van het phi-fenomeen worden algemeen beschouwd als het begin van de Gestaltpsychologie, en hij ging verder met het bekendmaken van de kernprincipes van het vakgebied. Ook andere psychologen hadden invloed op het veld.
Wolfgang Köhler: Köhler verbond de Gestaltpsychologie met de natuurwetenschappen, met het argument dat organische verschijnselen voorbeelden zijn van holisme op het werk. Hij bestudeerde ook het gehoor en keek naar het probleemoplossend vermogen van chimpansees.
Kurt Koffka: Samen met Wertheimer en Wolfgang Köhler wordt Koffka beschouwd als een grondlegger van het vakgebied. Hij paste het concept van Gestalt toe op kinderpsychologie, met het argument dat baby's dingen eerst holistisch begrijpen voordat ze leren dingen in delen te onderscheiden, en hij speelde een sleutelrol bij het introduceren van Gestalt-principes naar de Verenigde Staten.
Belangrijke principes
Gestaltpsychologie hielp bij het introduceren van het idee dat menselijke waarneming niet alleen gaat over zien wat er werkelijk in de wereld om ons heen is; het wordt sterk beïnvloed door onze motivaties en verwachtingen.
Wertheimer creëerde principes om uit te leggen hoe Gestalt-perceptie functioneert. Enkele van de belangrijkste principes van de Gestalttheorie zijn:
- Prägnanz: Dit fundamentele principe stelt dat je dingen van nature in hun eenvoudigste vorm of organisatie zult waarnemen.
- Gelijkenis: Dit principe suggereert dat we vergelijkbare items van nature groeperen op basis van elementen zoals kleur, grootte of oriëntatie.
- Nabijheid: Het principe van nabijheid stelt dat objecten die bij elkaar in de buurt zijn de neiging hebben om als groep te worden gezien.
- Continuïteit: Volgens dit principe zullen we elementen die op een lijn of curve zijn gerangschikt als gerelateerd aan elkaar waarnemen, terwijl elementen die niet op de lijn of curve staan, als afzonderlijk worden gezien.
- Sluiting: Dit suggereert dat elementen die een gesloten object vormen als een groep worden gezien. We vullen zelfs ontbrekende informatie in om een afsluiting te creëren en een object te begrijpen.
- Gemeenschappelijke regio: Dit principe stelt dat we de neiging hebben om objecten samen te groeperen als ze zich in hetzelfde begrensde gebied bevinden. (Voorwerpen in een doos worden bijvoorbeeld vaak als een groep beschouwd.)
Toepassingen
Gestalttherapie
Gestalttherapie is gebaseerd op het idee dat onze algehele perceptie afhangt van de interactie tussen vele factoren, waaronder onze ervaringen uit het verleden, de huidige omgeving, gedachten, gevoelens en behoeften. Onderzoek suggereert dat Gestalttherapie effectief is bij het behandelen van symptomen van depressie en angst, en het kan mensen helpen zelfvertrouwen te krijgen en gevoelens van zelfeffectiviteit en zelfvriendelijkheid te vergroten. Het is vaak een handige manier om groepstherapie te structureren.
Gestalttherapie richt zich op het heden; terwijl de context uit het verleden belangrijk is om jezelf als geheel te zien, zal een gestalttherapeut je aanmoedigen om je aandacht bij je huidige ervaring te houden.
Het therapeutische proces is ook erg afhankelijk van de relatie tussen de cliënt en de therapeut. Als cliënt moet u zich voldoende op uw gemak voelen om een nauwe samenwerking met uw therapeut te ontwikkelen, en zij moeten in staat zijn om een onbevooroordeelde omgeving te creëren waarin u uw gedachten en ervaringen kunt bespreken.
Ontwerp
Vanaf de jaren twintig begonnen ontwerpers Gestalt-principes in hun werk op te nemen. Gestaltpsychologie bracht ontwerpers ertoe te geloven dat we allemaal bepaalde kenmerken delen in de manier waarop we visuele objecten waarnemen en dat we allemaal een natuurlijk vermogen hebben om 'goed' ontwerp te zien.
Ontwerpers omarmden Gestalt-concepten en gebruikten onze perceptie van zaken als contrast, kleur, symmetrie, herhaling en proportie om hun werk te creëren. Gestaltpsychologie beïnvloedde andere ontwerpconcepten, zoals:
- Figuur-grond relatie: Dit beschrijft het contrast tussen een brandpuntsobject (zoals een woord, zin of afbeelding) en de negatieve ruimte eromheen. Ontwerpers gebruiken dit vaak om impact te creëren.
- Visuele hiërarchie: Ontwerpers gebruiken de manier waarop we visuele objecten waarnemen en groeperen om een visuele hiërarchie tot stand te brengen, zodat hun belangrijkste woord of afbeelding als eerste onze aandacht trekt.
- Associativiteit: Dit concept omvat het principe van nabijheid. Ontwerpers gebruiken dit vaak om te bepalen waar ze belangrijke objecten plaatsen, inclusief tekstelementen zoals koppen, bijschriften en lijsten.
Ontwikkeling
Productontwerpers gebruiken ook Gestalt-psychologie om hun beslissingen tijdens het ontwikkelingsproces te onderbouwen, omdat we de neiging hebben om van producten te houden die de Gestalt-principes volgen.
Deze invloed is terug te zien in het uiterlijk van de producten zelf en in hun verpakking en reclame. We kunnen Gestalt-principes ook aan het werk zien in apps en digitale producten; concepten als nabijheid, gelijkenis en continuïteit zijn standaard geworden voor onze verwachte gebruikerservaring.
Bijdragen aan psychologie
Gestaltpsychologie is grotendeels ondergebracht bij andere soorten psychologie, maar had een enorme invloed op het veld. Onderzoekers als Kurt Lewin en Kurt Goldstein werden beïnvloed door Gestalt-concepten voordat ze belangrijke bijdragen leverden aan de psychologie.
Het idee dat het geheel anders is dan de delen, heeft ons begrip van de hersenen en sociaal gedrag beïnvloed. Gestalttheorie heeft nog steeds invloed op hoe we visie begrijpen en de manieren waarop context, visuele illusies en informatieverwerking onze perceptie beïnvloeden.
Een woord van Verywell
Gestalttherapie blijft veel gebieden van ons leven beïnvloeden. De nadruk op een holistische benadering speelt een belangrijke rol in onder meer cognitieve psychologie, perceptie en sociale psychologie.