Een therapeutisch milieu is een gestructureerde omgeving die een veilige, geborgen plek creëert voor mensen die in therapie zijn. Het is de therapeutische omgeving die het individu ondersteunt in zijn proces naar herstel en welzijn. Dit milieu omvat niet alleen het bieden van een veilige fysieke omgeving, maar ook van ondersteunende therapeuten en personeel.
In groepstherapie-instellingen omvat het de sociale gemeenschap die bestaat uit anderen die deel uitmaken van de groep. Door gebruik te maken van de gecombineerde elementen van positieve invloed van leeftijdsgenoten, vertrouwen, veiligheid en herhaling, biedt het therapeutische milieu een ideale omgeving voor mensen om naar hun therapeutische doelen toe te werken.
Een therapeutisch milieu kan in een aantal verschillende settings voorkomen, zoals in ziekenhuizen, poliklinieken, klinische klinieken, revalidatiecentra, particuliere therapeutische praktijken en thuis. Sommige instellingen die een therapeutisch milieu gebruiken, zijn onder meer alcohol- en drugsrehabilitatiefaciliteiten, gewichtsverliesgroepen en behandelklinieken voor gedragsstoornissen. Sommige mensen hebben het gevoel dat ze in het vertrouwde therapeutische milieu in staat zijn om nieuwe copingvaardigheden uit te proberen zonder zich zelfbewust te voelen.
Het gebruik van een therapeutisch milieu maakt deel uit van wat formeel bekend staat als milieutherapie. Dit kwam naar voren als reactie op eerdere benaderingen van gemeenschapszorg, die een meer bewarende benadering van de behandeling vereisten. Mensen die in intramurale of gemeenschapszorg verbleven, kregen basiszorg, maar mochten zelden deelnemen aan hun eigen behandeling. Uiteindelijk ontstond het idee van de therapeutische gemeenschap waarin alle dimensies van de omgeving van het individu het potentieel hebben om therapeutische voordelen te hebben.
Onderdelen van een therapeutisch milieu
Enkele van de sleutels tot een succesvol therapeutisch milieu zijn ondersteuning, structuur, herhaling en consistente verwachtingen. Daarom is de rol van de therapeut bij het ontwikkelen van een therapeutisch milieu zowel gecompliceerd als zeer belangrijk.
De therapeut moet als rolmodel dienen en het gedrag oefenen dat van de groep wordt verwacht. Ze vergemakkelijken ook de ontwikkeling van een lijst met regels en verwachtingen voor het omgaan met overtredingen zonder over te komen als een gezagsdrager.
Een therapeutisch milieu moet voorzien in:
Ondersteuning
Ondersteuning kan vele vormen aannemen, van het creëren van een veilige omgeving tot het stellen van verwachtingen, grenzen en consistentie. De therapeutische omgeving moet een omgeving zijn waar mensen veilig zijn voor zowel fysiek als emotioneel gevaar. Idealiter zou deze omgeving huiselijk moeten zijn en zoveel mogelijk privacy bieden op basis van middelen en de individuele behoeften van de klant. De therapeutische omgeving moet ook een plek zijn waar mensen zich veilig voelen om zichzelf te uiten en deel te nemen zonder angst voor afwijzing.
Structuur
De omgeving moet routines bieden, zoals geplande dagelijkse activiteiten, maaltijden en vrije tijd. Dit kan ook door personeel geleide sociale vaardigheidstraining, psychosociale educatie, groepstherapie, individuele therapie, ergotraining, recreatietherapie en kunsttherapie omvatten.
Dit geeft een gevoel van veiligheid, maar stelt mensen in behandeling ook in staat om nieuwe gedragspatronen te testen terwijl ze toch een gevoel van veiligheid en steun hebben. De therapeutische omgeving is gunstig omdat het mensen in staat stelt problemen op te lossen en nieuw gedrag uit te proberen door middel van interacties met anderen, waaronder stafleden, therapeuten, verpleegkundigen en andere patiënten.
Consistentie
Naast het creëren van routines, moet het milieu consistentie bieden. Therapeuten en ander personeel moeten gedragsverwachtingen hebben die duidelijk worden uitgelegd. Dit omvat limieten en grenzen die consequent worden gehandhaafd.
Door normen vast te stellen die consistent zijn in de hele therapeutische omgeving, kunnen mensen beter begrijpen wat er van hen wordt verwacht en wat ze van anderen kunnen verwachten. Hoewel gedragsverwachtingen belangrijk zijn, moeten mensen ook zoveel mogelijk een gevoel van persoonlijke controle kunnen uitoefenen.
Samenhang
In intramurale omgevingen leren mensen gezonde levenspatronen door constante blootstelling aan rolmodellen.
Ook voor ambulante groepen kan een therapeutisch milieu worden ontwikkeld. Een voorbeeld is de Anonieme Alcoholisten, waar deelnemers regelmatig geplande bijeenkomsten bijwonen.
Het doel is het bevorderen van groepscohesie en saamhorigheid. Bij afwezigheid van regelmatige interacties kunnen de positieve groepsdruk, het vertrouwen en de herhaling waarop deze techniek vertrouwt zich niet goed ontwikkelen.
Kwetsbaarheid
Hoewel het tijd kost om dit te bereiken, is een succesvol therapeutisch milieu een veilige en vertrouwde omgeving. Mensen voelen zich vrij om te experimenteren met gedragsveranderingen en diepe geheimen te bespreken zonder angst voor oordeel of represailles.
Een voordeel in een gemeenschap of groepsomgeving is dat mensen ook worden blootgesteld aan de strijd van anderen. Dit kan empathie en begrip opbouwen, het gevoel van alleen zijn te verminderen en nieuwe ideeën aan te wakkeren over hoe mensen met hun eigen problemen kunnen omgaan.
Voordelen van milieutherapie
Enkele van de voordelen die een therapeutisch milieu kan bieden, zijn:
- Het vermogen om zich zowel fysiek als emotioneel veilig te voelen
- De setting helpt mensen aan te moedigen verantwoordelijkheid te nemen voor hun gedrag
- Mensen kunnen feedback krijgen van therapeuten, ander personeel en anderen in de gemeenschap
- De mogelijkheid om nieuwe copingvaardigheden te leren en te oefenen
- Het vermogen om nieuw gedrag uit te proberen in een veilige en ondersteunende omgeving
Uitdagingen voor therapeutisch milieu
Of de behandeling nu van korte duur is, een maand of minder, of van lange duur, tot 12 maanden, er zijn uitdagingen voor dit soort behandelomgevingen. Voortdurende participatie is vaak een essentieel onderdeel van het behouden van de behaalde winst in dit soort situaties.
Het is belangrijk dat mensen ook individuele copingmechanismen ontwikkelen en erop vertrouwen om hen te helpen zich aan te passen wanneer ze niet in de behandelomgeving zijn.
Wanneer de behandeling eindigt of verandert, kunnen mensen aanzienlijke tegenslagen ervaren als gevolg van het verlies van de steun, structuur en vertrouwdheid van de therapeutische omgeving.
Het kan nuttig zijn om in contact te blijven met anderen die ook in behandeling zijn geweest. Dit kan mensen helpen omgaan met hun eigen persoonlijke vrijheid nadat de therapiesetting verandert. Ook veranderingen in de therapieomgeving, zoals het vertrek van medewerkers of de introductie van nieuw personeel, kunnen tot problemen leiden.
Deze uitdagingen voor het therapeutische milieu kunnen worden overwonnen met een vooruitziende blik en een goede voorbereiding voor zowel behandelaars als patiënten.